Tập trung thực hiện Nghị quyết 70-NQ/TW, sớm xây dựng thị trường điện cạnh tranh

Tại hội nghị lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan lĩnh vực năng lượng về triển khai thị trường điện cạnh tranh do Bộ Công Thương tổ chức diễn ra vào chiều 30/9 tại Hà Nội do Bộ Công Thương tổ chức, ông Phạm Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), cho biết Bộ Công Thương đã khẩn trương tổng kết, xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 70-NQ/TW, tập trung hoàn thiện thể chế, giám sát quy hoạch và chiến lược năng lượng, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Bên cạnh những kết quả đạt được của thị trường điện sau 13 năm thực hiện theo Quyết định 63/2013/QĐ-TTg, nhiều điểm nghẽn vấn còn tồn tại được Cục Điện lực chỉ ra như: tỷ lệ nguồn điện tham gia thị trường thấp (nhất là BOT, năng lượng tái tạo); thị trường bán buôn điện cạnh tranh chưa thực sự mở với nhiều bên mua buôn điện; thị trường dịch vụ phụ trợ chưa hình thành; cơ chế hợp đồng sản lượng (Qc) chưa phát huy được hiệu lực; đàm phán PPA kéo dài; thiếu công cụ quản trị rủi ro; giá bán lẻ chưa tách bạch chi phí, còn bù chéo.

Để tháo gỡ, Chính phủ đã ban hành Nghị định 72/2025/NĐ-CP về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, xây dựng khung giá phát điện, nhập khẩu, truyền tải và dịch vụ phụ trợ; cải cách biểu giá sinh hoạt còn 6 bậc; bổ sung giá cho du lịch và sạc xe điện; đồng thời chuẩn bị thí điểm cơ chế giá điện hai thành phần từ cuối năm 2025.

Để đảm bảo thị trường điện vận hành minh bạch, công bằng và hiệu quả, cần sớm xây dựng thị trường điện cạnh tranh, đẩy nhanh hiện thực hóa Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Đảm bảo mục tiêu an ninh năng lượng quốc gia

Đứng trên góc độ doanh nghiệp, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), ông Nguyễn Xuân Nam – Phó Tổng giám đốc EVN nhấn mạnh bảo đảm an ninh năng lượng, cung ứng đủ điện cho đất nước là mục tiêu cao nhất.

Theo ông Nam, quá trình xây dựng thị trường điện cạnh tranh phải đặt trong bối cảnh đặc thù của Việt Nam. Thứ nhất, tỷ trọng năng lượng tái tạo đã chiếm tới 3 công suất hệ thống (gần 30.000 MW), tạo áp lực lớn cho công tác điều độ, vận hành. Bên cạnh đó, nhu cầu tăng trưởng điện 12–15%/năm là mức rất “nóng” so với nhiều nước phát triển, nơi mức tăng chỉ khoảng 3%. Nếu thiết kế thị trường không phù hợp, Việt Nam sẽ khó thu hút đầu tư mới.

Cần có cơ chế giá điện phù hợp

Còn theo ông Bùi Quốc Hoan – Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC), yếu tố cốt lõi của thị trường điện cạnh tranh chính là cơ chế giá điện. Hiện nay, vẫn tồn tại tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng và giữa các vùng miền. Do đó, để triển khai thị trường bán lẻ cạnh tranh cần xem xét xây dựng cơ chế giá bán lẻ điện linh hoạt, do các bên bán lẻ điện và khách hàng sử dụng điện đàm phán theo quy định thị trường điện. Các khách hàng không tham gia thị trường sẽ áp dụng giá bán lẻ điện thống nhất theo các quy định của Nhà nước

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng lưu ý thị trường điện cạnh tranh lành mạnh chỉ có thể hình thành khi có đủ hàng hóa để mua bán. Hiện chỉ khoảng 38% tổng công suất tham gia thị trường điện. Nếu các nguồn điện BOT và năng lượng tái tạo đang hưởng cơ chế FIT tiếp tục không tham gia thị trường, tỷ lệ này còn thấp hơn. Điều đó đồng nghĩa với việc thị trường thiếu “người bán”, không thể phản ánh đúng quan hệ cung – cầu.

Từ phân tích trên, Hiệp hội Năng lượng kiến nghị mọi nhà máy điện, không phân biệt quy mô và loại hình, sau thời gian ưu đãi phải tham gia thị trường điện cạnh tranh. Chỉ khi tăng dần tỷ lệ nguồn tham gia, giá điện mới phản ánh chi phí thực và tạo tín hiệu đầu tư đúng hướng.

Đại diện Hiệp hội Năng lượng cũng cho rằng, bất cập hiện nay là giá điện vẫn được tính theo mặt bằng toàn quốc, chưa phân biệt vùng miền. Điều này khiến nhà đầu tư khó đưa ra quyết định, vì không phản ánh đúng chi phí truyền tải và phân phối. Hiệp hội đồng tình với đề xuất nghiên cứu cơ chế giá điện theo khu vực hoặc theo nút (nodal pricing), để tạo tín hiệu đầu tư chính xác hơn, đồng thời khuyến khích khách hàng lớn tham gia thị trường.

Liên quan đến vấn đề này, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn kiến nghị Bộ Công Thương sớm nghiên cứu, chuyển sang áp dụng cơ chế giá điện linh hoạt hơn, gắn với thực tế tiêu thụ và công nghệ mới, cho phép EVN điều chỉnh giá bán lẻ điện linh hoạt hơn theo tín hiệu thị trường.

Triển khai quyết liệt đồng bộ các giải pháp

Theo Bộ trưởngNguyễn Hồng Diên, Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp rất rõ ràng về phát triển thị trường điện cạnh tranh, thực hiện giá điện hai thành phần, khắc phục tình trạng bù chéo giá điện. Điều này đặt ra yêu cầu xây dựng chương trình, kế hoạch hành động triển khai thực hiện phải đạt mục tiêu và hiệu quả đặt ra.

Việc cải cách cơ chế giá điện là yêu cầu và xu hướng tất yếu để tháo gỡ điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy phát triển năng lượng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước, nhất là yêu cầu tăng trưởng hai con số trong những năm tới. Để thực hiện được mục tiêu này, cần triển khai quyết liệt và đồng bộ các giải pháp.

Theo đó, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên giao Cục Điện lực làm đầu mối, tham mưu và tổ chức triển khai các kế hoạch, bảo đảm thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh vận hành hiệu lực, hiệu quả.

Theo chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công thương, cần khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng giai đoạn 2026–2030, cụ thể hóa Nghị quyết 70 và Luật Điện lực sửa đổi. Nội dung đã có trong luật sẽ được thể hiện bằng nghị định; nội dung chưa có thì cần được Quốc hội ban hành trong Nghị quyết, sau đó Chính phủ mới triển khai bằng Nghị định.

Sớm trình Chính phủ quyết định thay thế Quyết định 63/2013/QĐ-TTg, quy định lộ trình, nguyên tắc hoạt động và cơ cấu ngành điện, chậm nhất trong tháng 12/2025. Đẩy nhanh hoàn thiện dự thảo nghị quyết về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 70, đề xuất cơ chế giá khí trộn, ưu đãi cho điện khí, kể cả LNG. Những kiến nghị chính đáng của nhà đầu tư như cơ chế chuyển đổi ngoại tệ cần được xem xét nghiêm túc để kịp thời gỡ vướng cho nhà đầu tư.

Rà soát, đề xuất sửa đổi Quyết định số 2233/QĐ-TTg ngày 28/12/2020 về Đề án Phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh, bảo đảm phù hợp Nghị quyết 70- NQ/TW. Đẩy nhanh việc xây dựng, ban hành văn bản pháp luật; tổng kết, đánh giá thiết kế thị trường điện và hoàn thiện các quy định vận hành.