Cơ hội vàng để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí

Theo thống kê của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tình hình ô nhiễm không khí tại TP. Hà Nội có xu hướng kéo dài từ khoảng tháng 9-10 năm trước đến tháng 4 năm sau. Trung bình số ngày có Chỉ số chất lượng không khí (AQI) tốt tại Hà Nội chỉ chiếm khoảng 22% tổng số ngày trong năm.

Nhiều ngày có AQI vượt 200, tức ở mức “rất xấu”, đồng nghĩa với việc tất cả mọi người đều có nguy cơ bị ảnh hưởng sức khỏe, đặc biệt với nhóm nhạy cảm như người già, trẻ nhỏ, người mắc bệnh hô hấp. Đỉnh điểm vào cuối năm 2024, có những ngày Hà Nội ghi nhận AQI lên tới 246.

Lý giải tình trạng này, bà Nguyễn Thị Thiên Phương - Phó Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, nguyên nhân trực tiếp gây ô nhiễm không khí đến từ cơ cấu giao thông và công nghiệp của Việt Nam. Đáng chú ý, cả nước có tới hơn 77 triệu xe máy và gần 7 triệu ô tô, trong đó phần lớn là phương tiện sử dụng động cơ xăng, dầu đã qua nhiều năm sử dụng, hiệu suất thấp, lượng phát thải cao. Bên cạnh đó, hoạt động xây dựng, công nghiệp nặng, với 26 nhà máy nhiệt điện than, 60 nhà máy xi măng tập trung ở miền Bắc đang tiếp tục duy trì áp lực lớn đối với bầu không khí.

Đưa ra giải pháp ứng phó, lãnh đạo Cục Môi trường cho hay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2045 với nhiều mục tiêu cụ thể cho các địa phương.

Trong đó, TP. Hà Nội đặt mục tiêu giảm 20% số ngày AQI xấu và giảm 20% nồng độ PM2.5 vào năm 2030 so với năm 2024. Các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hải Phòng phải giảm ít nhất 10% bụi mịn, còn TP.Hồ Chí Minh và các đô thị khác hướng tới cải thiện liên tục.

Nhìn nhận ở khía cạnh khác, ông Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết, Việt Nam đang có cơ hội thuận lợi để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí. Đó là, nhận thức của cộng đồng về thực trạng và tác động của ô nhiễm không khí khá cao và có sự quyết tâm của các cấp, các ngành thể hiện qua Luật Bảo vệ môi trường, Kế hoạch hành động quốc gia, Chiến lược chuyển đổi xanh - theo tinh thần không vì phát triển kinh tế mà hy sinh môi trường.

Bài học kinh nghiệm của các nước và cách thức triển khai có thể áp dụng tại Việt Nam (điện hóa phương tiện giao thông, vùng phát thải thấp, giao thông công cộng, chuyển đổi nhiên liệu, công nghệ xử lý, tín chỉ carbon…). Bên cạnh đó, sự phát triển của khoa học công nghệ dựa trên nền tảng số IOT, AI, công nghệ xử lý chất thải, công nghệ kỹ thuật quan trắc ngày càng phát triển.

Đồng bộ các giải pháp xử lý ô nhiễm không khí

Đưa ra lộ trình, quy chuẩn kiểm soát chất lượng không khí, ông Lê Công Thành - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, thời gian qua, Bộ đã xây dựng, hoàn thiện dự thảo lộ trình kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đường bộ, quy chuẩn khí thải mô tô, xe máy.

Trong quan trắc không khí, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã lắp đặt thêm 32 thiết bị cảm biến tại Hà Nội (tính đến cuối tháng 8/2025), dự kiến lắp thêm 60-70 điểm trước ngày 15/9. Hệ thống này kết hợp cùng các trạm đo cố định sẽ tạo thành mạng lưới quan trắc bụi mịn và chất lượng không khí, phục vụ cảnh báo và nghiên cứu.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam đưa thông tin về chất lượng không khí của 6 thành phố lớn trong bản tin thời sự, sắp tới sẽ bổ sung đồ họa, dự báo để người dân kịp thời điều chỉnh sinh hoạt, sản xuất.

Đồng tình với cơ quan quản lý, các chuyên gia cho rằng, các công nghệ hiện đã sẵn sàng đối với việc xử lý ô nhiễm không khí, vấn đề là phải có lộ trình, chính sách hỗ trợ và khuyến khích người dân, doanh nghiệp tư nhân tham gia.

PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh - Phó Chủ tịch Hội Kinh tế môi trường nhấn mạnh, công nghệ hiện tại đã sẵn sàng, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đủ điều kiện hành lang pháp lý, cộng với áp lực xã hội và nhận thức người dân đang cao, là cơ hội vàng để thực hiện các giải pháp môi trường bền vững, thúc đẩy kinh tế môi trường. Trong đó, Nhà nước giữ vai trò quản lý, thanh tra, kiểm tra, quy hoạch hạ tầng; còn tư nhân đầu tư, vận hành và khai thác dịch vụ xử lý ô nhiễm, thu phí hợp lý, đảm bảo tính hiệu quả.

Để cải thiện chất lượng không khí thực sự hiệu quả, bà Nguyễn Thị Thiên Phương cũng cho rằng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường không thể hành động đơn lẻ, mà cần có sự phối hợp giữa các ngành, các địa phương để triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát nguồn thải, đặc biệt giữa TP. Hà Nội và các tỉnh lân cận trong vùng Đồng bằng sông Hồng.

Bên cạnh đó, cộng đồng doanh nghiệp cần hỗ trợ nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ vào hoạt động quan trắc, dự báo hiện đại, các giải pháp xử lý khí thải tiên tiến; đầu tư mạnh mẽ vào các lĩnh vực kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đặc biệt là phát triển hệ sinh thái giao thông điện, năng lượng sạch, góp phần tạo ra động lực chuyển đổi cho toàn xã hội. Đặc biệt, tăng cường kết nối, đưa các kinh nghiệm, công nghệ và nguồn lực tài chính xanh từ các đối tác quốc tế vào Việt Nam; lan tỏa thông điệp và thúc đẩy các hành động bảo vệ môi trường trong cộng đồng.