Theo các báo cáo mới nhất, tỷ lệ tử vong do bệnh không lây nhiễm gây ra chiếm 84% tổng số ca tử vong tại Việt Nam. "Đây là một con số đáng lo ngại, cho thấy gánh nặng mà các bệnh mãn tính này đang gây ra đối với hệ thống y tế và xã hội"- Thông tin được Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn chia sẻ trong một hội nghị khoa học của Tổng hội Y học Việt Nam tổ chức.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cũng cho biết thêm, các bệnh không lây nhiễm cũng là những thách thức không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Trên phương diện y tế công cộng, các bệnh này đang gia tăng cả về số lượng ca mắc cũng như mức độ nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe cộng đồng.

Về bệnh ung thư, trong đó có ung thư phổi, theo thống kê tại Việt Nam, ung thư phổi đứng thứ hai trong các nguyên nhân gây tử vong do ung thư, với khoảng 25.000 ca mới mỗi năm và 75% được phát hiện muộn, khiến tỷ lệ sống sót sau 5 năm chỉ còn dưới 15%. 

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) ảnh hưởng tới 4,2% dân số trên 40 tuổi - mức cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương; hen phế quản ảnh hưởng khoảng 4,1%, nhưng chỉ 29% bệnh nhân nhận được điều trị dự phòng và khoảng 39% kiểm soát tốt bệnh. Việc chẩn đoán sớm còn hạn chế, chỉ có khoảng 35% bệnh nhân COPD và hen được phát hiện trước khi xuất hiện biến chứng.

Về bệnh thận mạn, có hơn 10 triệu người (khoảng 10% dân số) Việt Nam đang chịu ảnh hưởng. Điều đáng lo ngại là có đến 90% người bệnh không nhận biết tình trạng bệnh của mình cho tới giai đoạn muộn và chỉ khoảng 33.000 bệnh nhân trong số 800.000 người cần chạy thận giai đoạn cuối được tiếp cận dịch vụ điều trị.

Theo các chuyên gia y tế nếu được phát hiện sớm, bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả với chi phí hợp lý. Tuy nhiên, ở nước ta tỷ lệ phát hiện bệnh không lây nhiễm nói chung, đặc biệt từ sớm, từ xa, khi còn kiểm soát được hiện vẫn thấp.

Chia sẻ trong một sự kiện gần đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh: Chăm sóc sức khỏe không bắt đầu từ giường bệnh, mà từ cộng đồng, từ từng hơi thở của cuộc sống thường ngày. Khi người dân được phát hiện sớm nguy cơ bệnh tật, được tư vấn ngay tại địa phương, được theo dõi sức khỏe thường xuyên thì mới thật sự giảm được gánh nặng cho bệnh viện, giảm chi phí cho gia đình, và quan trọng hơn cả là nâng tầm chất lượng sống của toàn xã hội.

Trong thời gian tới, Bộ Y tế đã xác định ba định hướng lớn. Thứ nhất, đưa khám sức khỏe định kỳ toàn dân trở thành mục tiêu y tế quốc gia. Đây là bước đi quan trọng để phát hiện sớm, can thiệp sớm, phòng ngừa hiệu quả bệnh tật, nhất là các bệnh không lây nhiễm ngay từ cộng đồng, trước khi trở thành gánh nặng cho bệnh viện và gia đình.

Thứ hai, bảo đảm tiếp cận công bằng trong chăm sóc sức khỏe là nguyên tắc xuyên suốt. Theo đó, tập trung thu hẹp khoảng cách y tế giữa các vùng miền, nhóm dân cư; nâng cao năng lực y tế cơ sở, hiện đại hóa trạm y tế và thúc đẩy chuyển đổi số đồng bộ, để dù ở đô thị hay nông thôn, người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế thiết yếu một cách kịp thời, nhân văn và bình đẳng.

Thứ ba, xây dựng mạng lưới y tế thông minh cấp tỉnh, nơi mỗi địa phương chủ động kiến tạo hệ sinh thái hệ y tế số của riêng mình (hồ sơ sức khỏe điện tử, khám, tư vấn từ xa, cảnh báo dịch bệnh sớm, hỗ trợ điều trị bằng trí tuệ nhân tạo). Đây là nền tảng để chuyển từ y tế phản ứng sang y tế dự báo, từ quản lý thủ công sang điều hành dựa trên dữ liệu, vì sức khỏe người dân.

Do đó, việc triển khai các khuyến nghị của WHO về sức khỏe phổi và sức khoẻ thận tại Việt Nam mới đây có thể được thực hiện thông qua lồng ghép các hành động và mục tiêu cụ thể vào Chương trình Mục tiêu quốc gia về Chăm sóc sức khỏe và Chiến lược quốc gia về Phòng chống bệnh không lây nhiễm. Với bệnh phổi trọng tâm là dự phòng, sàng lọc, phát hiện sớm và quản lý toàn diện.

Từ đó mở ra cơ hội để các quốc gia tăng cường phòng ngừa và điều trị các căn bệnh này.

Theo các chuyên gia y tế, việc nghị quyết của WHO được thông qua sẽ tạo cơ sở để Việt Nam xây dựng chương trình quốc gia phòng chống bệnh ung thư phổi, thận, tăng ngân sách đầu tư cho y tế cơ sở, trang thiết bị lọc máu, ghép thận và thúc đẩy truyền thông cộng đồng về lối sống lành mạnh cùng khám sức khỏe định kỳ.

Nghị quyết lịch sử của WHO là cơ hội vàng để Việt Nam chuyển từ 'chữa khi đã muộn' sang 'phòng ngay từ sớm', bảo vệ sức khỏe cho hàng triệu người dân.