Các chuyên gia VIS Rating cho rằng, áp lực vốn không chỉ tạo sức ép về an toàn vận hành, mà đang hình thành một mặt bằng cạnh tranh mới, nơi khả năng củng cố nền tảng tài chính quyết định dòng vốn dịch chuyển và thứ hạng của từng nhóm CTCK.

Lực nén từ thị trường 2025 và yêu cầu củng cố vốn cho giai đoạn mới

Theo VIS Rating, năm 2025 là giai đoạn thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam vận động với cường độ cao hơn hẳn những năm trước, khi dòng tiền nhà đầu tư cá nhân quay trở lại mạnh mẽ và thanh khoản duy trì ở mặt bằng cao trong nhiều tháng liên tiếp. Đòn bẩy tài chính được sử dụng rộng rãi hơn, khiến dư nợ ký quỹ toàn hệ thống tiến gần vùng 380.000–400.000 tỷ đồng. Điều này giúp doanh thu và lợi nhuận của khối CTCK đi lên, nhưng đồng thời cũng đẩy hệ thống đến sát giới hạn về an toàn khi nhiều công ty tiến gần mức trần cho vay ký quỹ tối đa bằng 200% vốn chủ sở hữu theo quy định. 

Trong bối cảnh đó, Báo cáo cập nhật ngành chứng khoán: 9 tháng năm 2025 của VIS Rating ghi nhận rủi ro tài sản toàn ngành giảm từ 19% xuống 17%. Sự cải thiện này không đến từ việc đòn bẩy giảm, mà chủ yếu nhờ cơ cấu rủi ro bên trong được điều chỉnh lại: Danh mục trái phiếu được tái cơ cấu theo hướng an toàn hơn, tỷ trọng cho vay tập trung vào một nhóm nhỏ khách hàng lớn giảm đáng kể, mức phân tán rủi ro ký quỹ được cải thiện. Điều này cho thấy các CTCK đã có bước đi chủ động trong quản trị rủi ro, chuẩn bị cho bối cảnh TTCK bước vào một chu kỳ mới.

Tuy vậy, VIS Rating nhấn mạnh, mặt bằng rủi ro mới của thị trường – với thanh khoản cao, sử dụng đòn bẩy lớn và yêu cầu an toàn vốn tăng lên – đang tạo ra lực nén ngày càng rõ lên nền tảng tài chính của các CTCK. Việc hệ số rủi ro trái phiếu được điều chỉnh tăng thêm tối đa 10% buộc các công ty phải có bộ đệm vốn đủ dày để hấp thụ, nếu không muốn thu hẹp quy mô tự doanh hoặc giảm tốc độ tăng trưởng. Trong bối cảnh dư nợ ký quỹ đã ở mức cao, bất kỳ biến động bất lợi nào của thị trường cũng có thể nhanh chóng chuyển thành áp lực lên vốn chủ sở hữu nếu nền tảng vốn không được củng cố kịp thời.

Vì vậy, theo VIS Rating, yêu cầu củng cố vốn đang nổi lên như một trong những trọng tâm lớn trong chiến lược của các CTCK khi chuẩn bị bước sang năm 2026 – thời điểm Việt Nam chính thức vận hành ở mặt bằng chuẩn mới của một thị trường mới nổi. Việc tăng cường sức mạnh tài chính không chỉ để mở thêm dư địa cho vay ký quỹ mà còn nhằm nâng khả năng chống chịu trước những cú sốc có thể xuất hiện khi dòng vốn và kỳ vọng của nhà đầu tư quốc tế dịch chuyển mạnh vào thị trường Việt Nam. 

Phân tầng mới của các CTCK dưới sức ép vốn

Theo VIS Rating, sự phân hóa trong năm 2025 ngày càng rõ rệt khi năng lực tài chính trở thành tiêu chí quan trọng nhất để đánh giá sức khỏe và triển vọng của mỗi CTCK, thay thế cách phân loại truyền thống dựa trên quy mô vốn thuần túy.

Nhóm CTCK có hậu thuẫn ngân hàng được đánh giá là có lợi thế đáng kể trong việc chuẩn bị vốn cho giai đoạn mới. Báo cáo không chỉ ra tên cụ thể nào đã hoàn tất tăng vốn, nhưng ghi nhận rằng nhóm này có điều kiện thuận lợi nhất trong việc triển khai các kế hoạch củng cố vốn dài hạn nhờ khả năng tiếp cận tín dụng và nguồn lực bền vững từ công ty mẹ. Nhờ đó, các CTCK ngân hàng liên kết có lợi thế trong việc mở rộng hạn mức ký quỹ, gia tăng khả năng đáp ứng chuẩn an toàn mới và tăng sức chống chịu trước biến động.

Nhóm CTCK nội quy mô lớn – đặc biệt là những đơn vị có nền tảng tự doanh hiệu quả – cũng có thêm nguồn lực để củng cố vốn khi cần thiết. VIS Rating dẫn số liệu ROAA bình quân quý III/2025 của VIX, SHS và VCI đạt 11,6%, mức vượt trội so với mặt bằng chung của ngành. Dù báo cáo không cho biết ba công ty này đã tăng vốn hay chưa, mức lợi nhuận này được đánh giá là yếu tố giúp họ có thêm năng lực tài chính để củng cố an toàn vốn trong bối cảnh thị trường biến động.

Ở chiều ngược lại, nhóm CTCK nước ngoài lại gặp nhiều hạn chế hơn khi khả năng huy động vốn nội bộ bị giới hạn, khiến họ nhanh chóng tiến sát trần 200% vốn chủ sở hữu trong cho vay ký quỹ. Đây là yếu tố đóng vai trò kìm hãm dư địa tăng trưởng của nhóm này nếu thị trường tiếp tục duy trì thanh khoản cao và nhu cầu sử dụng đòn bẩy lớn. Tương tự, các CTCK nhỏ trong nước – vốn phụ thuộc vào nguồn vay ngắn hạn hoặc có tốc độ tăng vốn chậm – cũng được dự báo sẽ đối diện nhiều thách thức hơn khi thị trường bước vào năm 2026 với mức độ rủi ro cao hơn.

Tất cả những yếu tố trên tạo nên một xu hướng nhất quán: áp lực vốn đang trở thành đường ranh phân tầng mới giữa các CTCK, trong đó nhóm có nền tảng vốn dày hoặc có điều kiện củng cố vốn thuận lợi sẽ chiếm ưu thế cạnh tranh rõ rệt trong năm 2026.

Lực hút mới của dòng vốn ngoại và tác động đến vị thế ngành chứng khoán

Khi hiệu lực nâng hạng bắt đầu trong năm 2026, tiêu chí đánh giá CTCK của dòng vốn ngoại – đặc biệt là các quỹ chủ động – sẽ trở nên khắt khe hơn nhiều. Nhóm nhà đầu tư này thường ưu tiên các CTCK có nền tảng vốn mạnh, cơ cấu tài sản an toàn và mức độ minh bạch cao trong quản trị rủi ro. Theo ghi nhận của VIS Rating, tỷ trọng vốn dài hạn trong toàn ngành đã có dấu hiệu tăng lên trong 9 tháng đầu năm 2025, cho thấy sự chủ động chuẩn bị của hệ thống trước giai đoạn thị trường biến động mạnh hơn.

Xu hướng củng cố vốn này, dù chưa đồng đều giữa các CTCK, được đánh giá là yếu tố then chốt giúp nâng cao khả năng thu hút dòng tiền ngoại trong 2026–2027. Những CTCK chủ động chuẩn bị vốn sớm, đa dạng hóa nguồn vốn dài hạn và duy trì cấu trúc tài chính an toàn sẽ có lợi thế trong cạnh tranh. Ngược lại, những doanh nghiệp chậm củng cố vốn hoặc vẫn phụ thuộc nhiều vào vốn ngắn hạn sẽ phải đối diện áp lực điều chỉnh chiến lược hoặc tái cơ cấu danh mục để đáp ứng tiêu chuẩn thị trường mới.

Với bối cảnh TTCK Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, vốn không chỉ giữ vai trò đảm bảo an toàn vận hành mà còn trở thành yếu tố định hình lại cấu trúc cạnh tranh của toàn ngành chứng khoán. Áp lực tăng vốn vì vậy không chỉ phản ánh yêu cầu kỹ thuật, mà đang tạo nên lực hút mới của dòng vốn ngoại, đồng thời phân tầng lại vị thế của các CTCK trong chu kỳ vận động 2026–2027.