Nhiều vùng quê miền núi đã có điện lưới, đường bê tông, trường học kiên cố, giáo dục – giải pháp phát triển nông thôn bền vững

Xuất phát từ quan điểm giáo dục là nền tảng, là ngành phải được ưu tiên đầu tư đi trước một bước so với các ngành khác, đầu tư vào giáo dục là đầu tư cho phát triển của tất cả các ngành, lĩnh vực,…, đối với khu vực còn nhiều khó khăn Đảng, Nhà nước ta càng chú trọng đầu tư cho giáo dục, coi đây là giải pháp bền vững, là phương cách để phát triển nông thôn, phát triển vùng sâu, xa, vùng khó khăn một cách đồng đều, toàn diện.

Trong bối cảnh phát triển mới, các chương trình giảm nghèo ngày càng được định hướng vào giáo dục bền vững nhằm xây dựng nền tảng tri thức, kỹ năng và ý thức trách nhiệm của người dân nông thôn trong phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường.

Thực tiễn cho thấy, nghèo đói gắn chặt với thiếu tri thức, thiếu cơ hội tiếp cận khoa học - công nghệ và thiếu hiểu biết về môi trường sống. Vì vậy, tập trung vào giáo dục bền vững chính là cách để tạo ra sự chuyển biến toàn diện, giúp người dân không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu, đóng góp vào phát triển nông thôn.

Ở khía cạnh kinh tế, do chất lượng nguồn nhân lực ở khu vực này còn thấp, tỷ lệ lao động qua đào tạo có chứng chỉ, bằng cấp chỉ đạt dưới 30%, trong khi khu vực thành thị cao gấp đôi, nên đa số lao động nông thôn thiếu kỹ năng nghề nghiệp, hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại và thị trường lao động chất lượng cao, vẫn gắn bó với sản xuất nhỏ lẻ. Giáo dục chính là con đường mang đến cho nông dân khả năng tiếp cận tri thức mới, thay đổi tư duy sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ cao, gắn với chuỗi giá trị và thị trường tiêu thụ ổn định, vừa nâng cao thu nhập. Giải pháp cho vấn đề này là tăng đầu tư giáo dục ở nông thôn gắn với đào tạo nghề, nâng cao trình độ khoa học - công nghệ và kỹ năng mềm cho người dân. Các trường nghề, trung tâm khuyến nông, khuyến công phải trở thành “bà đỡ” cho quá trình tái cơ cấu nông nghiệp, đào tạo ra những lao động có thể vận hành máy móc hiện đại, ứng dụng công nghệ số trong sản xuất và quản lý. Mô hình “giáo dục suốt đời” cần được khuyến khích, giúp nông dân ở mọi độ tuổi có khả năng học tập liên tục, thích ứng với những biến đổi của thị trường. Đặc biệt , đây cũng là giải pháp để giải quyết tình trạng số đông lao động nông thôn có độ tuổi từ trung niên trở về nông thôn sau nhiều năm tuổi trẻ “li hương”, “li nông” lên thành phố kiếm sống hoặc vào các khu công nghiệp làm công nhân.

Ở khía cạnh xã hội, giáo dục bền vững đóng vai trò thúc đẩy công bằng xã hội, góp phần nâng cao vai trò của phụ nữ, trẻ em và nhóm yếu thế trong cộng đồng. Tập trung giải quyết vấn đề này là các chương trình giảm nghèo đã tập trung nguồn lực để giải quyết những vấn đề xã hội nổi cộm thông qua giáo dục, phổ biến kiến thức về các vấn đề xã hội liên quan trực tiếp đến từng hộ gia đình để bảo đảm mỗi thành viên trong gia đình hiểu được vai trò, đóng góp của bản thân đối với gia đình và xã hội, hiểu biết pháp luật về hôn nhân và gia đình, về bình đẳng giới, về phát triển bền vững…

Ở khía cạnh môi trường, trong bối cảnh nhiều khu vực nông thôn được đô thị hóa, nhiều ngành nghề nông nghiệp được công nghiệp hóa, vấn đề ô nhiễm môi trường khu vực nông thôn ngày càng trầm trọng, chương trình giảm nghèo đã tập trung thúc đẩy giáo dục trở thành nền tảng nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen sản xuất gây hại cho môi trường, nhận thức rõ tác hại của việc sử dụng hóa chất tràn lan, xả thải bừa bãi, phá rừng; giúp từng người dân, cho từng cán bộ cơ sở có ý thức tự bảo vệ môi trường sống của chính mình, tự xây dựng cơ chế bảo vệ môi trường để vừa phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, vừa bảo đảm có một môi trường sống trong sạch, lành mạnh.

Có thể khẳng định, các chương trình giảm nghèo tập trung vào giáo dục bền vững không chỉ mở ra cơ hội học tập, nâng cao năng lực cho người nghèo, mà còn trực tiếp gắn với mục tiêu phát triển kinh tế, bảo đảm công bằng xã hội và bảo vệ môi trường nông thôn. Đây chính là cách tiếp cận toàn diện và lâu dài, giúp nông thôn Việt Nam phát triển bền vững, góp phần thực hiện mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong tiến trình phát triển đất nước.

Phát triển nông thôn đa chức năng – nền tảng xây dựng nông thôn hiện đại

Nếu như trước đây nông thôn chủ yếu gắn với chức năng sản xuất nông nghiệp thì sau giai đoạn đẩy mạnh các chương trình giảm nghèo, khu vực nông thôn đã được định hình theo hướng phát triển hiện đại, đa chức năng. Điều này xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế đa dạng, tận dụng tối đa tiềm năng của từng vùng. Với định hướng phát triển đồng đều, toàn diện, nông thôn không chỉ là nơi sản xuất nông nghiệp mà còn là không gian kinh tế đặc thù và rộng mở, không gian văn hóa đặc sắc với khả năng tạo giá trị kinh tế lớn, không gian sinh tháí lành mạnh…

Nông thôn là một không gian kinh tế: Nông thôn chiếm hơn 60% dân số và giữ vai trò quan trọng trong bảo đảm an ninh lương thực, cung ứng lao động, tạo nguồn nguyên liệu cho công nghiệp, và là thị trường tiêu thụ hàng hóa lớn, mỗi làng, mỗi cộng đồng nông thôn vừa là “tế bào xã hội” vừa là “đơn vị kinh tế”; các mô hình kinh tế hộ, kinh tế hợp tác, doanh nghiệp nông thôn cùng tồn tại và bổ trợ và góp tạo nên mạng lưới sản xuất – tiêu dùng đa dạng, có vị trí, vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học, công nghệ phát triển, không gian kinh tế nông thôn là nơi có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái; là không gian quan trọng cho đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ cao vào nông nghiệp.

Nông thôn là không gian văn hóa: Vốn là nơi lưu giữ phong tục tập quán, lễ hội, làng nghề truyền thống, ẩm thực, từng làng quê đều là một không gian văn hóa đặc sắc với khả năng tạo giá trị kinh tế lớn. Nếu hướng đi phát triển du lịch dựa các giá trị văn hóa truyền thống được tổ chức và triển khai đúng hướng thì ngành “công nghiệp không khói” này sẽ trở thành hướng đi hiệu quả với nhiều địa phương.

Nông thôn là không gian sinh thái: Với hệ sinh thái rừng, sông suối, ruộng đồng, ao hồ đa dạng, nông thôn có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường và cân bằng sinh thái. Phát triển nông thôn theo hướng đa chức năng giúp khai thác giá trị cảnh quan, gắn nông nghiệp công nghệ cao (các vườn cây ăn trái, các cánh đồng hoa,…) với du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, vừa tạo thu nhập, vừa nâng cao ý thức bảo vệ môi trường vừa đem lại nguồn thu lớn.

Phát triển theo hướng đa chức năng đã và đang giúp nông thôn đa dạng hóa nguồn thu nhập, giảm phụ thuộc vào nông nghiệp đơn thuần, từ đó nâng cao tính bền vững.

Phát triển nông thôn theo hướng giáo dục – bền vững – đa chức năng là chiến lược lâu dài để phát triển nông thôn Việt Nam theo hướng hiện đại, văn minh, giàu bản sắc.