Với 3 sửa đổi trọng tâm, Luật Đấu thầu sửa đổi năm 2025 đã thực thi việc thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW với nhiều sửa đổi cần thiết trong phạm vi áp dụng nhằm linh hoạt và phù hợp với thực tiễn, đồng thời đơn giản hóa quy trình, thủ tục, tăng cường phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu.

Thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW vào thực tiễn

Nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, Luật Đấu thầu sửa đổi năm 2025 đã sửa đổi và bổ sung nhiều điều khoản liên quan theo hướng tăng phân cấp phân quyền, mở rộng quyền tự quyết cho các doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập trong công tác đấu thầu.

Cụ thể, Luật bổ sung khoản 8 và khoản 9 Điều 3 cho phép tổ chức, cá nhân chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo theo phương thức khoán chi, mua trực tiếp từ hộ gia đình, cá nhân.

Đồng thời, sửa đổi Điều 10 theo hướng bổ sung đối tượng được hưởng ưu đãi trong đấu thầu như: nhà thầu, nhà đầu tư là cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo, nhà đầu tư nước ngoài có cam kết chuyển giao công nghệ cho nhà đầu tư trong nước…; bổ sung quy định cho phép các nhà thầu này được ưu tiên trong đánh giá về tư cách hợp lệ khi tham dự thầu;

Cho phép các nhà đầu tư là doanh nghiệp trong lĩnh vực khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo không phải chứng minh khả năng thu xếp vốn chủ sở hữu, cụ thể như: doanh nghiệp KHCN, doanh nghiệp khởi nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trung tâm đổi mới sáng tạo, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp công nghệ cao…; Ưu đãi đối với các sản phẩm công nghệ cao, công nghệ số, sản phẩm, hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ KHCN đổi mới đặc biệt…

Luật cũng sửa đổi các Điều 30, 31, 58, 61 quy định áp dụng phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ; phương pháp kết hợp giữa kỹ thuật và giá, phương thức đánh giá theo các tiêu chí kỹ thuật đối với gói thầu có yêu cầu sử dụng công nghệ hoặc sản phẩm thuộc Danh mục công nghệ cao, công nghệ chiến lược.

Bổ sung khoản 3 và khoản 4 Điều 11, làm rõ việc áp dụng đấu thầu quốc tế hoặc đấu thầu trong nước đối với dự án thực hiện tại khu vực hạn chế tiếp cận đất đai, khu vực biển hạn chế sử dụng; đồng thời cho phép nhà thầu tham dự gói thầu thuộc lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tổ chức đấu thầu trong nước được sử dụng nhà thầu phụ, nhà thầu phụ đặc biệt nước ngoài đối với phần công việc mà nhà thầu trong nước chưa thực hiện được.

Linh hoạt phạm vi áp dụng

Về phạm vi áp dụng, Luật Đấu thầu sửa đổi tại Luật số 90/2025/QH15 sửa đổi khoản 1 Điều 2, điểm d khoản 7 Điều 3 cho phép doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên không sử dụng ngân sách nhà nước được tự quyết định việc mua sắm trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình.

Luật cũng sửa đổi khoản 7 Điều 53, khoản 3 Điều 55 để giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổng hợp nhu cầu mua sắm tập trung của cơ sở y tế là đơn vị sự nghiệp công lập Nhóm 1, Nhóm 2 và việc thanh toán từ nguồn quỹ bảo hiểm y tế của cơ sở y tế là đơn vị sự nghiệp công lập Nhóm 1, Nhóm 2 không chọn áp dụng quy định của Luật.

Giảm thủ tục, đẩy mạnh phân cấp phân quyền trong đấu thầu

Một điểm được đánh giá là đột phá đó là Luật Đấu thầu sửa đổi tại Luật số 90/2025/QH15 hiệu chỉnh các quy định nhằm đơn giản hóa quy trình, thủ tục, tăng cường phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu.

Cụ thể, sửa đổi Điều 20, bổ sung Điều 29b: Phân chia hình thức lựa chọn nhà thầu (LCNT) theo 3 nhóm. Quy định nguyên tắc áp dụng hình thức (LCNT). Theo đó, trường hợp gói thầu đáp ứng điều kiện áp dụng của một trong các hình thức LCNT như: chỉ định thầu, LCNT trong trường hợp đặc biệt..., nhưng chủ đầu tư quyết định không áp dụng các hình thức này thì được áp dụng các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh... mà không phải tuân thủ điều kiện của hình thức tương ứng.

Sửa đổi Điều 23 theo hướng mở rộng các trường hợp áp dụng chỉ định thầu gồm: Gói thầu thuộc các lĩnh vực chiến lược, các dự án, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đặc biệt, chuyển đổi số; Dự án đầu tư công đặc biệt; dự án đầu tư công khẩn cấp; Gói thầu cần đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả; Gói thầu áp dụng chỉ định thầu theo quy định pháp luật quản lý ngành, lĩnh vực… và giao Chính phủ quy định chi tiết.

Bổ sung Điều 29a quy định đặt hàng là một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu. Mở rộng áp dụng hình thức này đối với  dịch vụ, hàng hóa thuộc lĩnh vực chiến lược, nghiên cứu khoa học trọng điểm, quan trọng quốc gia, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng...; sản phẩm hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đặc biệt... có sử dụng nguồn vốn đầu tư công và các nguồn vốn khác, không chỉ giới hạn là nguồn chi thường xuyên.

Bổ sung điểm c khoản 1 Điều 31 quy định gói thầu mua thuốc, vật tư y tế, thiết bị y tế đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế được áp dụng phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ.

Bổ sung khoản 2a Điều 34, sửa đổi Điều 34a, theo đó bổ sung hình thức chỉ định nhà đầu tư (NĐT), bổ sung nguyên tắc áp dụng hình thức lựa chọn NĐT đặc biệt đối với dự án đầu tư kinh doanh có yêu cầu thực hiện đặt hàng, giao nhiệm vụ để thực hiện dự án thuộc các lĩnh vực chiến lược, các dự án đầu tư phát triển trọng điểm, quan trọng quốc gia trong lĩnh vực KHCN đổi mới sáng tạo ĐMST.

Nhằm giảm bớt các thủ tục, Luật sửa đổi đã bãi bỏ khoản 3 Điều 40, khoản 3 Điều 41; sửa đổi các Điều 42, 43, 44, 45, 53…, từ đó lược bỏ thủ tục thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu; Quy định nguyên tắc chung đối với nội dung hồ sơ mời thầu, thời gian tổ chức lựa chọn nhà thầu, lược bỏ một số thủ tục trong lựa chọn nhà thầu như: thẩm định hồ sơ mời thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu, mua sắm tập trung… và giao Chính phủ quy định chi tiết; Quy định chủ đầu tư và nhà thầu thương thảo về giá bảo đảm giá đề nghị trúng thầu tiết kiệm, hiệu quả kinh tế đối với gói thầu áp dụng chỉ định thầu.

Bãi bỏ khoản 1 Điều 79, sửa đổi các Điều 70, 78, 80, 82...,theo đó bãi bỏ vai trò bên mời thầu, chuyển giao một số nhiệm vụ của bên mời thầu cho chủ đầu tư (thương thảo Hợp đồng, trả lời làm rõ hồ sơ mời thầu, yêu cầu làm rõ hồ sơ đấu thầu, sửa đổi hợp đồng…), tổ chuyên gia (trình duyệt hồ sơ mời thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu).

Bổ sung trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc chấp thuận hoặc không chấp thuận việc điều chuyển khối lượng, phạm vi công việc của nhà thầu phụ cho tổ chức, đơn vị khác. Đồng thời, quy định trách nhiệm của nhà thầu trong việc quản lý, kiểm soát khối lượng, phạm vi công việc của gói thầu do nhà thầu phụ thực hiện; báo cáo chủ đầu tư việc điều chuyển khối lượng công việc của nhà thầu phụ cho tổ chức, đơn vị khác khi cần đáp ứng yêu cầu về tiến độ, chất lượng gói thầu.

Ngoài ra, Luật cũng sửa đổi các Điều 84, 86: Bổ sung quy định về kiểm tra, giám sát đối với doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính được tự quyết định hoạt động mua sắm; áp dụng hình thức LCNT, chỉ định thầu, LCNT đặc biệt, việc đáp ứng tiến độ, chất lượng, kết quả thực hiện gói thầu…