Mới chỉ có Bình Dương phân bổ hết kế hoạch vốn
Bộ Tài chính vừa có báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả kiểm tra đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công tại các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Gia Lai thuộc Tổ công tác số 5 của Chính phủ về đôn đốc giải ngân vốn đầu tư công do Bộ trưởng Bộ Tài chính làm Tổ trưởng.
Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, trong 3 địa phương trên, chỉ có Bình Dương đã phân bổ hết vốn kế hoạch, còn Đồng Nai và Gia Lai chưa phân bổ hết kế hoạch vốn năm 2023.
Cụ thể, Bình Dương được giao tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2023 là 12.182,893 tỷ đồng và địa phương đã giao là 21.817,939 tỷ đồng, bằng 206,6% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (Tỉnh triển khai tăng phần vốn ngân sách địa phương). Đến nay, địa phương đã phân bổ 100% cho các dự án.
Đối với Đồng Nai, tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2023 của tỉnh được Thủ tướng Chính phủ giao là 11.683,205 tỷ đồng; địa phương đã giao là 12.848,205 tỷ đồng, bằng 110% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (tỉnh triển khai tăng phần vốn ngân sách địa phương).
Đến nay, địa phương mới giao chi tiết cho dự án là 11.493,47 tỷ đồng. Số vốn còn lại chưa phân bổ (so với Hội đồng nhân dân giao) là 1.464,735 tỷ đồng. Số chưa phân bổ này là do tỉnh Đồng Nai bố trí cho các dự án khởi công mới nhưng đến nay vẫn chưa có quyết định phê duyệt được dự án. Đối với vốn trái phiếu chính quyền địa phương, hiện nay tỉnh đang hoàn thiện đề án để trình Hội đồng nhân dân thông qua.
Đối với Gia Lai, tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2023 của tỉnh được Thủ tướng Chính phủ giao là 4.461,193 tỷ đồng. Đến nay, địa phương mới giao chi tiết cho dự án là 4.029,13 tỷ đồng, đạt 90,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Số vốn còn lại chưa phân bổ là 435,45 tỷ đồng. Số vốn này là do Gia Lai dự kiến bố trí kế hoạch vốn cho một số dự án khởi công mới nhưng đến nay chưa có quyết định phê duyệt dự án.
Nhiều vướng mắc trong quá trình giải ngân
Theo Bộ Tài chính, thực tế, 03 địa phương triển khai giải ngân đến ngày 30/4/2023 được 3.212,7 tỷ đồng, đạt 11,34% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao; ước 05 tháng năm 2023 giải ngân được 4.974,345 tỷ đồng, đạt 17,56% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, tỉnh Đồng Nai giải ngân đạt 10,85%, ước 5 tháng đạt 20,99%; tỉnh Gia Lai đạt 7,57%, ước 5 tháng đạt 12,74%; tỉnh Bình Dương đạt 13,21%, ước 5 tháng đạt 16,03%.
Ngoài ra, theo báo cáo của các địa phương đều có các dự án chưa giải ngân hoặc số vốn đã giải ngân rất thấp (dưới 5% kế hoạch vốn năm 2023). Cụ thể, tỉnh Đồng Nai 20 dự án; tỉnh Gia Lai 17 dự án; tỉnh Bình Dương 19 dự án.
Cả 3 địa phương đều gặp khó khăn trong giải ngân vốn đầu tư công liên quan đến chính sách quy định tại Luật Đầu tư công, Luật Đất đai. Điển hình như Điều 5 Luật Đầu tư công không cho phép phê duyệt công tác giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập đối với các dự án nhóm B, nhóm C (trong trường hợp cần thiết) gây chậm tiến độ đầu tư công vì phải đợi thực hiện xong phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư giải phóng mặt thì mới triển khai thực hiện thi công phần xây lắp của dự án.
Trong khi đó, các bước triển khai công tác đến bù, giải phóng mặt bằng phức tạp, mất nhiều thời gian. Do đó, các địa phương kiến nghị cho tách riêng công tác giải phóng mặt bằng với các dự án nhóm B và C.
Về trình tự, thủ tục điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm vốn ngân sách nhà nước, tại Khoản 3 Điều 46 Nghị định số 40/2019/NĐ-CP quy định, thời gian điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước hằng năm giữa các dự án trong nội bộ của bộ, cơ quan trung ương và địa phương trước ngày 15/11 năm kế hoạch. Do đó, các địa phương kiến nghị chấp thuận cho địa phương được phép điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm vốn ngân sách địa phương trong năm kế hoạch.
Các địa phương cũng gặp vướng mắc liên quan đến quản lý đất đai. Trong đó, trình tự, thủ tục thực hiện công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư phức tạp; chính sách bồi thường, hỗ trợ không phù hợp với thực tế, sau khi có quyết định phê duyệt dự án mới được triển khai thực hiện, trong điều kiện thuận lợi thì phải gần 1 năm mới tiến hành chi trả được cho người dân.
Bên cạnh đó, tại khoản 3 Điều 108, Luật Đất đai năm 2013 quy định, thời điểm tính thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất là thời điểm Nhà nước quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, công nhận quyền sử dụng đất. Thực tế hiện nay, chênh lệch giá đất tại thời điểm đền bù và giá đất tái định cư tại thời điểm giao đất nên dân không đồng thuận.
Hiện nay, có những dự án đầu tư công khi triển khai một dự án phải triển khai 03 hình thức dự án (nhà ở tái định cư, bồi thường giải phóng mặt bằng, xây dựng công trình thuộc dự án), trong đó triển khai tái định cư phức tạp, mất nhiều thời gian. Do đó, công tác xây dựng nhà ở tái định cư cần được xem xét xã hội hóa để tháo gỡ đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án. Tuy nhiên, Luật Đất đai không quy định xã hội hóa xây dựng nhà ở tái định cư...
Các địa phương kiến nghị sớm sửa đổi Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng theo hướng rút ngắn quy trình thực hiện; giá bồi thường tại thời điểm nào thì quy định giá định cư thời điểm đó; công tác xây dựng nhà ở tái định cư được thực hiện xã hội hóa.
Lãnh đạo các địa phương cần vào cuộc
Để đảm bảo việc giải ngân vốn đầu tư công của 03 tỉnh được tiến triển mạnh mẽ ngay trong các tháng tiếp theo và đảm bảo chỉ tiêu kết thúc năm 2023 đạt 95% kế hoạch vốn được giao theo Nghị quyết của Chính phủ và Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã quán triệt và yêu cầu Lãnh đạo các địa phương cần vào cuộc, có các giải pháp cụ thể.
Theo đó, Bộ trưởng đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh trực tiếp chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức triển khai dự án đầu tư công. Đặc biệt, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng; công tác tái định cư phải đi trước một bước để người có đất bị thu hồi được ổn định đời sống, có cơ chế linh hoạt giao cho họ đất nền để tự làm nhà hoặc nhà nước xây nhà do người dân lựa chọn. Công tác kiểm đếm, lập phương án đền bù, bồi thường hỗ trợ tái định cư phải làm trước không chờ phê duyệt dự án mới thực hiện các bước kiểm đếm, lập phương án bồi thường.
Các địa phương cần tăng cường kiểm tra hiện trường để kịp thời chấn chỉnh, giải quyết khó khăn vướng mắc. Ban quản lý dự án, nhà thầu phải có tiến độ tổng thể, chi tiết, cam kết về tiến độ thực hiện dự án. Đồng thời, thực hiện công bố giá và chỉ số giá các loại vật liệu theo tháng, phù hợp với diễn biến thị trường, tạo điều kiện để xác định đúng chi phí cho đầu tư công theo đúng hướng dẫn của Bộ Xây dựng.
Bộ trưởng yêu cầu 3 địa phương rà soát các dự án đến nay không giải ngân được (Đồng Nai 20 dự án; Gia Lai 17 dự án; Bình Dương 19 dự án), tổ chức kiểm điểm trách nhiệm, tìm rõ nguyên nhân, có giải pháp xử lý. Kiên quyết cắt giảm vốn các dự án không có khả năng giải ngân để bố trí cho các dự án đã quyết toán, các dự án đã hoàn thành nhưng còn thiếu vốn, các dự án có tiến độ giải ngân tốt, đúng quy định pháp luật.
Lãnh đạo địa phương cần chỉ đạo các sở, ban ngành, các chủ đầu tư rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật liên quan đến dự án đầu tư công không còn phù hợp với thực tế như pháp luật về đầu tư công, xây dựng, đấu thầu, đất đai, quy hoạch... trên tinh thần phân cấp, phân quyền, trách nhiệm, giảm tối đa thủ tục hành chính. Tổng hợp, đề xuất nội dung sửa đổi phù hợp với thực tế gửi về Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền sửa đổi cho phù hợp.
Các địa phương cần khẩn trương phân bổ hết số vốn kế hoạch 2023 cho các dự án đảm bảo đúng kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đối với vốn ngân sách trung ương và Hội đồng nhân dân các cấp giao (đối với vốn ngân sách địa phương bao gồm cả phần tăng thêm so với số Thủ tướng Chính phủ giao).
Về vướng mắc của Luật Đầu tư công và Luật Đất đai các địa phương kiến nghị, Bộ Tài chính đã có văn bản số 8182/BTC-ĐT ngày 17/8/2022 gửi Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để rà soát những quy định bất cập của pháp luật đầu tư công. Bộ Tài chính đề nghị Thủ tướng Chính phủ giao các Bộ: Bộ Tư pháp, Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng tiếp thu, tổng hợp trong quá trình sửa đổi.
