Xác định rõ điểm nghẽn để tháo gỡ tận gốc

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh đất đai là nguồn lực đặc biệt, giữ vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thời gian qua, lĩnh vực này cũng phát sinh nhiều vướng mắc, tranh chấp, làm chậm tiến độ nhiều dự án, lãng phí tài nguyên. Ông cho rằng việc xác định rõ những “điểm nghẽn” trong pháp luật và thực thi là điều kiện tiên quyết để có thể tháo gỡ tận gốc, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp, người dân.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc, có ba nhóm điểm nghẽn cần tập trung xử lý. Thứ nhất, các quy định pháp luật còn mâu thuẫn, chồng chéo, thiếu tính khả thi, gây khó khăn cho công tác thực thi. Thứ hai, nhiều vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn nhưng chưa được pháp luật điều chỉnh kịp thời, khiến địa phương lúng túng. Thứ ba, một số quy định không còn phù hợp với tình hình hiện nay, tạo khoảng trống hoặc kẽ hở pháp lý, dẫn đến những tác động tiêu cực.

Đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, quá trình tổng kết, rà soát đã ghi nhận 125 ý kiến góp ý từ 29 cơ quan, tổ chức. Những ý kiến này tập trung nhiều vào vấn đề phân cấp, cơ chế quản lý đất đai trong bối cảnh chính quyền hai cấp. Các bộ ngành cam kết sẽ tiếp tục lắng nghe, nghiên cứu, tiếp thu các kiến nghị, qua đó hoàn thiện khung pháp lý để bảo đảm việc thực hiện Luật Đất đai sửa đổi được hiệu quả, phù hợp với thực tiễn.

Tại hội thảo, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước, các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, phân tích nguyên nhân của những "điểm nghẽn" trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai. Đồng thời, đề xuất những định hướng hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, bảo đảm việc triển khai Luật Đất đai sửa đổi được thống nhất, hiệu quả, ổn định, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.

Giá đất là thách thức lớn nhất cần cơ chế minh bạch

Theo đó, ông Nguyễn Văn Đính - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho rằng lần sửa đổi này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi nó chạm đến những vấn đề cốt lõi mà doanh nghiệp đang đối mặt. Theo ông, dự thảo luật đã xác định đúng bốn nhóm vấn đề nổi cộm: giá đất, thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng và cơ chế sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, giá đất được đánh giá là thách thức lớn nhất, đòi hỏi giải pháp minh bạch và khả thi.

Liên quan đến câu chuyện giá đất, ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam, phân tích: luật quy định giá đất phải theo nguyên tắc thị trường, nhưng thực tế hiện nay giá đất lại tăng nhanh, vượt xa tầm kiểm soát. Hệ quả là tình trạng “giá đất đuổi theo giá nhà, không có hồi kết” ngày càng trầm trọng. Theo ông, Nhà nước cần giữ vai trò chủ động điều tiết và sớm xây dựng cơ sở dữ liệu giá đất thống nhất, minh bạch để ngăn ngừa đầu cơ, hạn chế thao túng thị trường.

Bên cạnh giá đất, nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại về năng lực quản lý ở cấp cơ sở khi dự thảo luật tăng cường phân cấp, phân quyền cho xã, phường. Thực tế cho thấy đội ngũ cán bộ địa phương hiện còn thiếu kinh nghiệm, hạn chế về chuyên môn và công cụ hỗ trợ. Điều này dễ dẫn tới ách tắc, kéo dài thời gian giải quyết thủ tục. Vì vậy, song song với phân cấp, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ và kế hoạch nâng cao năng lực cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu mới.

Theo PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội, một nguyên tắc quan trọng trong lần sửa đổi này là phải coi Luật Đất đai là “luật nền tảng”. Mọi quy định liên quan đến đất đai trong các văn bản pháp luật khác đều phải dẫn chiếu, bảo đảm tính thống nhất và đồng bộ. Ông nhấn mạnh, giá đất và cơ sở dữ liệu giá phải được Nhà nước quản lý thống nhất. Đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng để khắc phục tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn pháp luật vốn tồn tại nhiều năm qua.

Một nút thắt khác gây bức xúc lớn là thủ tục hành chính liên quan đến sang tên, đăng ký biến động đất đai. Bà Nguyễn Thị Thơ - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Công chứng Việt Nam, phản ánh nếu trước đây chỉ có hai bước thì nay thủ tục đã tăng lên năm bước, khiến thời gian xử lý kéo dài, người dân phải đi lại nhiều lần. Hơn nữa, dữ liệu chưa liên thông, hồ sơ bị yêu cầu trùng lặp, trong khi cách áp dụng ở các địa phương lại thiếu thống nhất. Điều này vừa gây thiệt thòi cho người dân, vừa làm giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Trước thực trạng đó, bà Nguyễn Thị Thơ đề xuất loạt giải pháp tháo gỡ. Trước hết, ba khâu quan trọng gồm tổ chức công chứng - văn phòng đăng ký đất đai, cơ quan thuế phải được liên thông, giúp rút ngắn quy trình xử lý. Cùng với đó, hồ sơ cần được chuẩn hóa, áp dụng thống nhất trên phạm vi toàn quốc và loại bỏ các giấy tờ sao y không cần thiết. Đặc biệt, cần hạn chế tình trạng hướng dẫn máy móc trong chia tách thửa, thay bằng các quy định rõ ràng, linh hoạt. Nếu làm tốt, thủ tục sẽ minh bạch hơn, tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả người dân lẫn doanh nghiệp.