Chiều 19/9, tại Hà Nội, Viện Chiến lược và chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính) phối hợp với ActionAid Quốc tế tại Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Huy động, phân bổ và sử dụng tài chính công nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế”.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, thời gian qua, Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách cải cách quan trọng nhằm khơi thông nguồn lực và tạo cơ chế linh hoạt cho các địa phương trong quản lý ngân sách.

Trong đó, Luật Ngân sách Nhà nước cùng các quy định mới đã từng bước tăng cường phân cấp, trao quyền cho địa phương chủ động hơn trong sử dụng vốn. Nhờ vậy, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế tích cực, với GDP ước đạt 8,3% - 8,5% trong năm nay, đồng thời tiếp tục phấn đấu đến năm 2030 trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, thực tiễn cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Cơ cấu thu - chi ngân sách chưa thật sự bền vững, phân bổ vốn còn dàn trải, hiệu quả sử dụng chưa cao, tính công khai minh bạch còn hạn chế. Nhu cầu phát triển to lớn trong khi nguồn lực có hạn khiến vấn đề huy động, phân bổ và sử dụng tài chính công trở thành yêu cầu cấp thiết. Đây cũng là một trong những nội dung quan trọng, đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hơn trong giai đoạn phát triển sắp tới.

Theo TS. Nguyễn Như Quỳnh, hội thảo sẽ tập trung thảo luận năm nhóm vấn đề trọng tâm. Thứ nhất, mô hình tăng trưởng và môi trường kinh tế của Việt Nam, bảo đảm tăng trưởng nhanh nhưng bền vững. Thứ hai, những tác động từ bối cảnh mới, bao gồm biến động thương mại, bất ổn chính trị - kinh tế toàn cầu. Thứ ba, thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ, sử dụng tài chính công. Thứ tư, quản lý tài chính công gắn với mục tiêu phát triển xanh. Cuối cùng, cơ chế phân bổ nguồn lực tại địa phương để phát triển đồng đều.

Đặc biệt, một vấn đề quan trọng được TS. Nguyễn Như Quỳnh nhấn mạnh là quản lý tài chính công gắn với phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu. Theo đó, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, sớm hơn nhiều quốc gia lớn như Trung Quốc hay Ấn Độ. Điều này đòi hỏi chúng ta phải sử dụng nguồn lực tài chính công vừa để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa để bảo vệ môi trường. Đây là nhiệm vụ khó khăn nhưng cũng thể hiện rõ quyết tâm và khát vọng phát triển của đất nước.

“Việt Nam hiện có 34 tỉnh, thành phố đang vận hành chính quyền hai cấp với nhiệm vụ quản lý ngân sách ngày càng lớn. Việc phân bổ, huy động và sử dụng nguồn lực tại địa phương cần bảo đảm tính đồng bộ, phù hợp quy hoạch tổng thể quốc gia. Nếu địa phương phát triển mạnh, trung ương mới có thể phát triển bền vững. Do vậy, tăng cường năng lực tài chính công địa phương là yêu cầu cấp bách và là động lực trực tiếp cho tăng trưởng toàn nền kinh tế”, TS. Nguyễn Như Quỳnh khẳng định.

Phát biểu tại Hội thảo, bà Hoàng Phương Thảo - Trưởng đại diện ActionAid Quốc tế tại Việt Nam nhấn mạnh, trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong lĩnh vực tài chính công, đặc biệt là cơ cấu lại ngân sách, kiểm soát bội chi và duy trì nợ công trong giới hạn an toàn. Đây là nền tảng để đất nước phát triển bền vững trong giai đoạn tới. Tuy nhiên, yêu cầu mới đặt ra là vừa phải đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, vừa huy động thêm nguồn lực tài chính để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu ngày càng lớn, nhất là trong lĩnh vực hạ tầng và chuyển đổi xanh.

Dẫn số liệu của Ngân hàng Thế giới, bà Thảo cho biết, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, Việt Nam cần huy động lượng vốn tương đương 6,8% GDP mỗi năm cho đến năm 2040. Riêng cho giai đoạn 2022 - 2040, chi phí thực hiện các hoạt động giảm phát thải carbon ước tính lên tới 114 tỷ USD. Việc vận hành thị trường carbon, dự kiến từ tháng 6 năm 2025, sẽ đặt ra yêu cầu cấp thiết về hoàn thiện thể chế, khung pháp lý và các cơ chế tài chính phù hợp.

“Phát triển thị trường carbon, phát hành trái phiếu xanh và các cơ chế bảo lãnh rủi ro là những giải pháp quan trọng để huy động nguồn lực trong và ngoài nước. Tuy nhiên, chuyển đổi xanh không hề dễ dàng; và chuyển đổi xanh công bằng còn khó khăn hơn. Chuyển đổi xanh công bằng nghĩa là hướng đến nền kinh tế phát thải thấp, nhưng phải bảo đảm công bằng, toàn diện, đặc biệt cho những nhóm yếu thế, người lao động và cộng đồng chịu tác động trực tiếp từ thay đổi này”, bà Thảo nêu rõ.

Theo bà Hoàng Phương Thảo, các chính sách ứng phó biến đổi khí hậu không được làm gia tăng bất bình đẳng xã hội hay tạo thêm gánh nặng cho các nhóm dễ bị tổn thương. Một quá trình chuyển đổi công bằng cần tập trung vào ba nguyên tắc: Thứ nhất, không để các chính sách khí hậu trở thành rào cản đối với sự công bằng xã hội. Thứ hai, bảo đảm quá trình chuyển đổi phục vụ con người, kinh tế và khí hậu. Thứ ba, xây dựng các cơ chế hỗ trợ, đào tạo và bảo hộ để người dân và cộng đồng thích ứng hiệu quả.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước thu nhập thấp và trung bình thường đối mặt nhiều thách thức về giáo dục, y tế, môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu. Điều này đòi hỏi cải cách tài chính công sâu rộng, đồng thời phát triển các sáng kiến tài chính mới như thuế carbon, cơ chế chia sẻ rủi ro, hay huy động nguồn vốn trong nước và quốc tế. “Đây chính là chìa khóa để thực hiện thành công các mục tiêu phát triển xanh, công bằng và bền vững”, bà Thảo khẳng định.

Tại Hội thảo, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã cùng trao đổi, phân tích thực trạng cũng như đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công trong bối cảnh mới. Các ý kiến tập trung vào việc cải cách cơ chế phân bổ ngân sách, thúc đẩy huy động nguồn lực cho phát triển xanh, đồng thời bảo đảm công khai, minh bạch và công bằng xã hội. Đây sẽ là cơ sở quan trọng giúp Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.