Gian lận thương mại, hàng giả diễn biến phức tạp

Thông tin được đưa ra tại buổi làm việc của Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia với Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương, nhằm đánh giá công tác triển khai thực hiện các Chỉ thị và Công điện của Thủ tướng Chính phủ về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương, 9 tháng đầu năm 2025, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tiếp tục diễn biến phức tạp trên cả nước. Các đối tượng lợi dụng đường biên giới đất liền, cửa khẩu, đường biển, đường hàng không để vận chuyển hàng cấm, hàng lậu. Các mặt hàng vi phạm chủ yếu gồm xăng dầu, vàng, rượu, bia, thuốc lá, đường cát, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng may mặc, đồ điện, điện tử, đồ gia dụng…

Đáng chú ý, sự bùng nổ của thương mại điện tử đã kéo theo tình trạng kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường số với quy mô lớn, phương thức tinh vi, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người tiêu dùng.

Trong 9 tháng đầu năm, lực lượng Quản lý thị trường và các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương đã phát hiện và xử lý 15.544 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách gần 216 tỷ đồng, trong đó số tiền xử phạt vi phạm hành chính hơn 191 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 211 tỷ đồng. Đặc biệt, có 133 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định.

Cũng trong đợt cao điểm, từ 15/5 đến 15/6/2025, nhiều vụ việc lớn đã bị phát hiện: Thu giữ hàng nghìn sản phẩm giả mạo thương hiệu nổi tiếng tại Trung tâm Thương mại Saigon Square (TP. Hồ Chí Minh); tạm giữ hơn 500 sản phẩm thời trang giả tại Đà Nẵng; phát hiện cơ sở sản xuất tất chân giả mạo xuất xứ tại Hà Nội…

Trên môi trường thương mại điện tử, lực lượng chức năng đã xử lý 4.052 vụ vi phạm, xử phạt gần 63 tỷ đồng, gỡ bỏ 44.446 sản phẩm và chặn 12.414 gian hàng có dấu hiệu vi phạm.

Tại cuộc họp, đánh giá về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương cho biết, mặc dù số vụ xử phạt trong 9 tháng đầu năm của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương vẫn ở mức cao, song số cuộc kiểm tra và xử lý vi phạm đã giảm 40% so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc thay đổi tổ chức, thậm chí nhiều đơn vị đến nay vẫn chưa ban hành chức năng, nhiệm vụ cụ thể của Đội Quản lý thị trường, khiến công tác kiểm tra bị đình trệ.

Ông Trần Hữu Linh cũng nêu rõ tình trạng chồng chéo trong quản lý, dẫn chứng từ mặt hàng sữa và dầu ăn - có loại thuộc Bộ Công Thương, có loại thuộc Bộ Y tế. Đối với những sản phẩm nằm trong danh mục doanh nghiệp được phép tự công bố chất lượng, nhưng thông tin công bố không được công khai, minh bạch để phục vụ quá trình thanh tra, kiểm tra, nên đã tạo kẽ hở cho gian lận.

Tăng cường hiệu quả phối hợp trong chống hàng giả

Từ kinh nghiệm thực tế, ông Linh kiến nghị, mặt hàng liên quan đến an toàn thực phẩm cần được bộ, ngành chủ quản trực tiếp chịu trách nhiệm chống gian lận thương mại, hàng giả. Liên quan công tác xử phạt hàng giả, ông Linh cho rằng, nguyên nhân nằm ở cơ sở pháp lý chưa đầy đủ, thẩm quyền phân định chưa rõ, tổ chức bộ máy thường xuyên thay đổi. Trong khi đó, thị trường hiện nay chủ yếu vi phạm về xuất xứ hàng hóa, giả mạo tiêu chuẩn, chất lượng, công dụng và nguồn gốc, thay vì chỉ giả mạo bao bì, nhãn mác như trước.

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển, năm 2025 là năm cuối triển khai Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường số. Bộ Công Thương đang dự thảo kế hoạch giai đoạn tiếp theo, trọng tâm là hoàn thiện khung pháp luật, xây dựng Luật Thương mại điện tử, với quy định mới như yêu cầu định danh người bán. Song song với đó, Bộ đang soạn thảo 2 thông tư về truy xuất nguồn gốc hàng hóa, dự kiến có hiệu lực đầu năm 2026, nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác kiểm tra, xử lý vi phạm.

Cũng từ những vấn đề trên, ông Trần Hữu Linh kiến nghị Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia sớm báo cáo làm rõ thẩm quyền trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả. Đồng thời, cần chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố kiện toàn Ban Chỉ đạo 389 cấp tỉnh và cấp cơ sở, để thống nhất và tăng cường hiệu quả phối hợp.