Tài chính đóng vai trò thiết yếu trong giảm nghèo bền vững bằng cách cung cấp các nguồn lực để cải thiện đời sống người nghèo, đầu tư vào phát triển kinh tế - xã hội, và xây dựng các chính sách an sinh xã hội. Điều này bao gồm việc sử dụng các nguồn tài trợ, chính sách tín dụng ưu đãi, và các chương trình hỗ trợ tài chính trực tiếp để giúp người nghèo có khả năng tự lực, tiếp cận dịch vụ cơ bản, và thích ứng với các biến đổi môi trường, từ đó đạt được sự ổn định lâu dài.

Theo các chuyên gia, vai trò của tài chính trong giảm nghèo bền vững được thể hiện trên những khía cạnh sau:

Một là, cung cấp nguồn lực: Tài chính là nguồn lực quan trọng để thực hiện các chương trình và chính sách giảm nghèo, từ ngân sách nhà nước đến các khoản đầu tư từ xã hội và quốc tế.

Thứ hai, hỗ trợ phát triển kinh tế: Các nguồn tài chính, như vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội, giúp người nghèo tiếp cận tín dụng để phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao thu nhập.

Thứ ba, đảm bảo an sinh xã hội: Tài chính được sử dụng để cung cấp các khoản trợ cấp, bảo hiểm xã hội, giúp người cao tuổi và các đối tượng khó khăn khác có một cuộc sống ổn định, giảm gánh nặng cho gia đình và cộng đồng.

Thứ tư, thúc đẩy đầu tư vào dịch vụ cơ bản: Tài chính giúp đầu tư vào các dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, và cơ sở hạ tầng, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nghèo đa chiều.

Nhìn lại chặng đường 5 năm qua 2021-2025, dù phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, song chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 của Việt Nam đã đạt được những thành tích đáng khích kể, trở thành điểm sáng về giảm nghèo trên thế giới, hoàn thành sớm mục tiêu thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc về xóa đói, giảm nghèo.

Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 của Ban chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 cho thấy, Chương trình này bước đầu đã góp phần thúc đẩy thực hiện mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân 1-1,5%/năm, tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3%/năm (riêng các huyện nghèo, giảm tỷ lệ nghèo từ 4-5%/năm).

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 và vốn ngân sách trung ương hằng năm cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện Chương trình. Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 cho các địa phương và giao dự toán ngân sách trung ương hằng năm thực hiện Chương trình.

Theo Ngân hàng Chính sách xã hội, giai đoạn 2020 - 2025, nguồn vốn chính sách tiếp tục được tăng trưởng ổn định, đáp ứng ngày một nhiều hơn nhu cầu vay vốn của người nghèo, giúp cho việc thực hiện các Chương trình quốc gia về phát triển kinh tế- xã hội, giảm nghèo bền vững đạt hiệu quả tích cực.

Trong giai đoạn từ năm 2020 đến 2025, cả nước đã có hơn 12 triệu lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách được vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội với tổng doanh số cho vay đạt 555.044 tỷ đồng.

Nguồn vốn chính sách đã góp phần giúp thu hút, tạo việc làm cho hơn 3,8 triệu lao động, trong đó trên 37 nghìn lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài; gần 12 nghìn lao động là người chấp hành xong án phạt tù vay vốn tự tạo việc làm; giúp gần 351 nghìn lượt học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập...

Từ năm 2020 đến 2025, nguồn vốn chính sách đã giúp các địa phương trên cả nước xây dựng trên 8,1 triệu công trình nước sạch, vệ sinh ở nông thôn; trên 49 nghìn căn nhà ở xã hội và hơn 24 nghìn căn nhà ở cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách.

Nhờ đó, tính đến tháng 6/2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn quốc đã giảm xuống còn khoảng 1,93%. Đối với các huyện nghèo, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh từ 45% xuống còn 24,86%, còn tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ này đã giảm từ 25% xuống chỉ còn 12,55%.

Tuy nhiên, Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 cũng cho thấy, nguồn lực phân bổ vẫn chưa đáp ứng đầy đủ: ngân sách trung ương giai đoạn 2021–2025 khoảng 44.607 tỷ đồng, bổ sung thêm từ địa phương (2.882 tỷ đồng) và xã hội hóa (8.903 tỷ đồng), song vẫn thấp so với nhu cầu thực tế.

Nguồn vốn tuy được phân bổ hằng năm nhưng vẫn có thời điểm phân bổ vào giữa năm (vốn phân bổ cho các bộ, cơ quan trung ương), hoặc chưa bổ sung kịp thời ngay từ đầu kỳ (vốn hỗ trợ cải thiện dinh dưỡng, hỗ trợ về nhà ở).

Ngoài ra, một số địa phương gặp khó khăn trong giải ngân do vướng mắc về mặt bằng thi công, quy trình phê duyệt dự án kéo dài, hoặc thiếu vốn đối ứng từ ngân sách địa phương...