Phát biểu khai mạc, GS.TS Lê Văn Lợi - Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, kinh tế tuần hoàn không phải là trào lưu ngắn hạn mà là mô hình phát triển mới gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Theo ông Lợi, kinh tế tuần hoàn giúp giảm phụ thuộc tài nguyên, hạn chế phát thải, tối ưu hóa sử dụng năng lượng và vật liệu, đồng thời mở ra các cấp độ giá trị mới, tạo việc làm bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.

Việc triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn đã được cụ thể hóa bằng Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 23/01/2025 về Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. Kế hoạch nhằm hiện thực hóa các mục tiêu trong Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Chiến lược tăng trưởng xanh và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” năm 2050. Vì vậy, diễn đàn đóng vai trò cầu nối giữa nghiên cứu, chính sách và triển khai thực tiễn.

Tại Diễn đàn, hơn 20 tham luận tập trung phân tích xu hướng kinh tế tuần hoàn trên thế giới và khả năng vận dụng tại Việt Nam. Một trong những nội dung đáng chú ý là cơ chế Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, yêu cầu doanh nghiệp chịu trách nhiệm thu hồi, tái chế sản phẩm sau tiêu dùng để giảm chất thải và tăng vòng đời vật liệu. Cơ chế này được đánh giá là công cụ quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng bền vững và khép kín.

Từ góc độ của lĩnh vực nông nghiệp, các chuyên gia cho biết, Việt Nam có nguồn phụ phẩm nông nghiệp dồi dào với khoảng 150 triệu tấn mỗi năm. Việc tái sử dụng phụ phẩm để sản xuất phân hữu cơ, thức ăn chăn nuôi, năng lượng sinh học hoặc vật liệu mới sẽ tạo nên chu trình sản xuất khép kín, giảm phát thải khí nhà kính. Đây là hướng đi phù hợp với mục tiêu phát triển nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp carbon thấp và gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Trong lĩnh vực đô thị, quản lý chất thải sinh hoạt đang là thách thức lớn. Hiện khoảng 70% lượng rác thải sinh hoạt vẫn được chôn lấp, trong đó nhiều bãi chôn lấp không đảm bảo các yêu cầu về môi trường. Sự quá tải trong thu gom và xử lý rác gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Vì vậy, việc phân loại rác tại nguồn, phát triển hệ thống tái chế và ủ compost trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao tỷ lệ tuần hoàn tài nguyên.

Theo PGS.TS Bùi Quang Tuấn (Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới), mô hình tăng trưởng của Việt Nam cần chuyển đổi từ khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ sang dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng và mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030, kinh tế tuần hoàn là động lực quan trọng giúp nâng cao năng suất lao động, chất lượng tăng trưởng và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

Cũng tại Diễn đàn, TS. Lại Văn Mạnh - đại diện Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và Môi trường đã trình bày 6 quan điểm nền tảng của Kế hoạch thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035, trong đó nhấn mạnh sự chủ động của doanh nghiệp và người dân, vai trò điều tiết và định hướng của Nhà nước, cùng mối liên hệ giữa kinh tế và bảo vệ môi trường. Ông khẳng định kinh tế tuần hoàn vừa tạo giá trị kinh tế, vừa giúp Việt Nam thực hiện cam kết quốc tế về đa dạng sinh học và phát thải ròng bằng “0”.

Tuy nhiên, doanh nghiệp đang đối mặt với nhiều rào cản trong chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn như chi phí đầu tư công nghệ cao, hạn chế trong tiếp cận tài chính xanh, thiếu thị trường ổn định cho sản phẩm tái chế và nhận thức của người tiêu dùng còn thấp. Một số doanh nghiệp tiên phong đã đạt kết quả bước đầu, nhưng để nhân rộng cần có hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ chính sách, thị trường và truyền thông xã hội.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Thị Hạnh Tiên (Khoa Công nghệ Sinh học, Hóa học và Kỹ thuật Môi trường thuộc Đại học Phenikaa) phân tích, thực trạng quản lý rác thải đô thị còn thiếu đồng bộ từ khâu phân loại, thu gom đến xử lý. Bà đề xuất bắt buộc phân loại rác tại nguồn, mở rộng mô hình ủ compost tại hộ gia đình và cộng đồng, xây dựng các cơ sở tái chế nhựa địa phương gắn với cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, đồng thời đẩy mạnh giáo dục và truyền thông dựa trên thay đổi hành vi người dân.

Theo các chuyên gia, kinh tế tuần hoàn là trụ cột quan trọng của tăng trưởng xanh, nhưng để triển khai hiệu quả cần sự phối hợp chặt chẽ giữa thể chế, công nghệ, thị trường và hành vi xã hội. Cùng với đó, cần xây dựng bộ chỉ số đo lường mức độ tuần hoàn cấp quốc gia, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo xanh và thiết lập cơ chế tài chính hỗ trợ chuyển đổi cho doanh nghiệp.