Đòn bẩy tăng trưởng xuất khẩu

Theo số liệu của Bộ Công Thương, kim ngạch thương mại 2 chiều giữa Việt Nam và thị trường CPTPP năm 2024 đạt 102,1 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm 2023. Đặc biệt, kim ngạch xuất khẩu 5 tháng đầu năm 2025 đạt gần 27,2 tỷ USD, tăng 22,6% so với cùng kỳ.

Chia sẻ tại Tọa đàm Tận dụng lợi thế xuất xứ trong CPTPP: Đòn bẩy tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng do Tạp chí Công Thương tổ chức vừa qua, bà Trịnh Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) là một trong những FTA có hiệu lực thực thi đầu tiên.

Do nhiều nước thành viên của CPTPP cũng chính là thành viên các FTA khác với Việt Nam nên tỷ lệ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sử dụng chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu CPTPP có sự chia sẻ với mẫu C/O của một số FTA khác.

Nếu năm 2019 mới có 0,7 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu sử dụng chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu CPTPP (tương đương 2%), đến năm 2024 con số này tăng lên gần 5 tỷ USD, chiếm 8,8%. Đây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh nhiều thị trường CPTPP đồng thời là thành viên các FTA khác, khiến doanh nghiệp có nhiều lựa chọn về khuôn khổ ưu đãi thuế quan.

Cùng đó, các thị trường mới như Mexico, Canada hay Peru là điểm sáng nổi bật. Cụ thể, tỷ lệ sử dụng C/O cho các mặt hàng xuất khẩu sang  Mexico tăng từ 7% năm 2019 lên 47% năm 2024, một số mặt hàng như thủy sản, da giày đạt tỷ lệ lên tới 70 - 80%. Tương tự, tại Canada, các nhóm hàng như vali, túi xách, thủ công mỹ nghệ, thủy sản cũng đạt tỉ lệ cấp C/O CPTPP từ 40 - 80%.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền cũng chỉ ra rằng, bên cạnh những thành tựu đạt được, mức độ tận dụng CPTPP nhìn chung thấp hơn Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) hay Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA), không phải vì doanh nghiệp không quan tâm mà bởi sự chia sẻ giữa các FTA. Chẳng hạn như tại Nhật Bản, hàng hóa Việt Nam có thể hưởng ưu đãi từ 4 FTA khác nhau nên lệ dùng C/O CPTPP chỉ khoảng 3% nhưng tổng tỉ lệ hưởng ưu đãi từ tất cả các FTA lên đến 50%.

Theo bà Trần Thị Thanh Mỹ - Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Australia, là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại CPTPP, Australia ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ nhờ ưu đãi thuế quan của Hiệp định. Theo đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Australia đã tăng từ 3,5 tỷ USD năm 2019 lên 6,5 tỷ USD năm 2024, tương đương mức tăng 83%.

Thế nhưng, để thâm nhập và đứng vững tại Australia, doanh nghiệp phải vượt qua các rào cản kỹ thuật khắt khe như an toàn thực phẩm, kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn bao bì và khả năng cạnh tranh mạnh từ các quốc gia như Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ, vốn cũng là thành viên có nhiều FTA với Australia.

Chủ động nắm bắt các quy định của thị trường

Bên cạnh việc nâng chuẩn chất lượng, doanh nghiệp cần cải thiện năng lực pháp lý, chủ động nắm bắt quy định thị trường và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa nguyên liệu để đáp ứng xuất xứ CPTPP. Đồng thời, các doanh nghiệp nên phối hợp theo ngành hàng để tạo sức mạnh tổng hợp khi thâm nhập thị trường.

Hơn nữa, chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ được đánh giá là yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu có xu hướng chuyển hướng sang các thị trường FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan ổn định, trong đó có Australia và các nước CPTPP.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Phương Thảo - Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam cho rằng, CPTPP là cơ hội chiến lược để mở rộng thị trường và nâng cao giá trị của sản phẩm Việt. Là doanh nghiệp chuyên chế biến và xuất khẩu ngao Lenger Việt Nam xem đây là một cơ hội chiến lược để mở rộng thị trường và nâng cao giá trị của sản phẩm Việt.

Thời gian qua, việc tận dụng lợi thế từ CPTPP được Lenger Việt Nam xác định trên ba hướng chính. Theo đó, công ty hướng tới đa dạng thị trường xuất khẩu, đặc biệt tập trung vào các nước thành viên như Nhật Bản, Canada, Australia. Những thị trường này có thuế suất ưu đãi, tiêu chuẩn cao nhưng ổn định.

Với thị trường Nhật Bản, hiện tại công ty đã có những khách hàng lâu dài và đăng ký những hợp đồng dài hạn. Công ty đang mở rộng thị trường nghiên cứu khách hàng và tập trung vào những khách hàng tiềm năng để có thể đi sâu vào những thị trường Canada và Australia.

Ngoài ra, Lenger Việt Nam tăng cường năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ nhằm đảm bảo sản phẩm ngao Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan tối đa. Mặt khác, công ty đầu tư vào vùng nguyên liệu và hệ thống truy xuất nguồn gốc để xây dựng được thương hiệu ngao Việt Nam - sản phẩm bền vững và có trách nhiệm, qua đó cũng khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

Đối với việc nắm bắt và tận dụng quy tắc xuất xứ theo CPTPP để khai thác thị trường, theo bà Đỗ Thị Phương Thảo, công ty đã chủ động xây dựng chuỗi cung ứng khép kín trong nước, ỷ lệ nguyên liệu nội địa trong sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất xứ theo hiệp định giúp doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế suất thấp hơn đáng kể so với các đối thủ. Đặc biệt, sự đầu tư cần thiết và lâu dài để nâng cao năng lực cạnh tranh không chỉ trong khối CPTPP mà cả ở thị trường khác.