Hài hòa giữa tăng trưởng - xã hội - môi trường

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Mạnh Thiều - Phó Giám đốc Học viện Tài chính cho biết, trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, phát triển kinh tế bền vững đã trở thành mục tiêu chiến lược của mỗi quốc gia. Đây là mô hình phát triển đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Kinh tế bền vững đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái.

Theo PGS.TS Nguyễn Mạnh Thiều, phát triển bền vững không chỉ hướng tới tăng trưởng kinh tế ổn định mà còn là yêu cầu thay đổi cơ cấu sản xuất, tiêu dùng theo hướng xanh - sạch - hiệu quả. Trong đó, việc giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và đảm bảo an sinh xã hội đóng vai trò then chốt. Để thực hiện được điều này, cần huy động nguồn lực tài chính mạnh mẽ và bền vững.

“Các định chế tài chính, bao gồm hệ thống ngân hàng, công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán và tổ chức quản lý quỹ được coi là “huyết mạch” của nền kinh tế. Họ không chỉ cung cấp vốn cho các dự án phát triển mà còn định hướng dòng vốn, quản lý rủi ro, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Vai trò của họ là cầu nối giữa mục tiêu phát triển kinh tế với yêu cầu bảo vệ môi trường và xã hội”, PGS.TS Nguyễn Mạnh Thiều khẳng định.

Trải qua gần bốn mươi năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, trở thành một trong các nền kinh tế mới nổi thành công. Tuy nhiên, tốc độ gia tăng phát thải của Việt Nam trong hai thập kỷ gần đây thuộc nhóm cao nhất thế giới. Thực trạng này đặt ra thách thức to lớn, đòi hỏi Việt Nam phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng tới phát triển kinh tế xanh và bền vững hơn.

Tại Hội nghị COP26 năm 2021, Việt Nam đã đưa ra nhiều cam kết mạnh mẽ như đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, giảm 30% khí metan vào năm 2030, chấm dứt đầu tư mới vào nhiệt điện than và mở rộng năng lượng tái tạo. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững toàn diện.

Theo số liệu đến cuối năm 2024, 100% ngân hàng thương mại đã ban hành quy định nội bộ về tín dụng xanh và đánh giá rủi ro môi trường. Có 17 ngân hàng thành lập bộ phận chuyên trách quản lý rủi ro môi trường - xã hội. Lĩnh vực bảo hiểm, với tổng chi trả bồi thường gần 94 nghìn tỷ đồng, đã góp phần ổn định tài chính, trong khi các quỹ đầu tư chuyển dịch mạnh vào lĩnh vực xanh và năng lượng sạch.

Phát triển bền vững khu vực tài chính - ngân hàng

Theo PGS.TS Hà Minh Sơn (Học viện Tài chính), trong bối cảnh toàn cầu hóa và áp lực ngày càng lớn từ các vấn đề môi trường và xã hội, phát triển bền vững không còn là lựa chọn - mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp Việt Nam. Tài chính và kế toán bền vững đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững, giúp doanh nghiệp quản trị rủi ro ESG, đo lường hiệu quả và công bố thông tin minh bạch.

Tuy nhiên, thực trạng triển khai hiện nay còn tồn tại nhiều hạn chế như thiếu chuẩn mực ESG nội địa, nhân lực còn yếu, chi phí chuyển đổi cao và nhận thức chưa đầy đủ từ khu vực tư nhân. Điều này đòi hỏi một hệ thống giải pháp toàn diện, trong đó sự phối hợp giữa Chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức tài chính, cơ sở đào tạo và cộng đồng quốc tế là yếu tố quyết định.

Để tài chính - ngân hàng trở thành đòn bẩy phát triển bền vững khu vực tư nhân, cần bốn nhóm giải pháp: Hoàn thiện khung pháp lý và định nghĩa tài chính xanh, ESG; Nâng cao năng lực thể chế và sản phẩm tài chính xanh; Hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp nhỏ, nâng cao năng lực ESG; Phát triển thị trường tài chính bền vững, minh bạch, thu hút đầu tư xanh và thúc đẩy hợp tác công - tư (PPP).

Trong khi đó, TS. Nguyễn Đức Độ (Viện Kinh tế Tài chính, Học viện Tài chính) cho rằng, tín dụng tại Việt Nam luôn tăng trưởng cao hơn GDP danh nghĩa, dẫn đến tỷ lệ tín dụng/GDP hiện nay thuộc mức cao so với các nước có cùng trình độ phát triển. Điều này dẫn đến rủi ro về lạm phát, đặc biệt là nợ xấu. Để đảm bảo nguồn lực cho phát triển kinh tế, đồng thời giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, Việt Nam cần có giải pháp phát triển thị trường vốn, từ đó giảm tải cho hệ thống ngân hàng thương mại trong việc huy động vốn dài hạn cho đầu tư và phát triển kinh tế.

Theo TS. Nguyễn Đức Độ, các doanh nghiệp bất động sản đang thiếu vốn trả nợ và triển khai dự án, nên nới lỏng hạn mức tín dụng có thể cần thiết. Tuy nhiên, để tránh nợ xấu mới, Ngân hành Nhà nước và các ngân hàng thương mại phải giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn. Do tỷ lệ tín dụng/GDP cao, cần kiểm soát tăng trưởng tín dụng, xử lý nợ xấu theo cơ chế thị trường và phát triển kênh huy động vốn qua cổ phiếu, trái phiếu minh bạch, bền vững.

Nhấn mạnh về một số bất cập về tài chính - ngân hàng xanh tại Việt Nam, PGS.TS Đinh Xuân Hạng (Đại học Hòa Bình) cho rằng, nhận thức về kinh tế xanh còn hạn chế, nhiều doanh nghiệp coi bảo vệ môi trường là thủ tục phiền hà. Chính sách thiếu quy định rõ ràng, chưa có tiêu chí cụ thể và cơ chế khuyến khích phát triển ngân hàng xanh. Nguồn tài chính phụ thuộc vào vốn nhà nước và quốc tế, doanh nghiệp nhỏ, năng lực yếu. Các ngân hàng thương mại chưa có chính sách xanh, thiếu nhân lực và sản phẩm gắn với bảo vệ môi trường.

Do đó, PGS.TS Đinh Xuân Hạng đề xuất các tổ chức tín dụng cần xây dựng chiến lược, tiêu chí và sản phẩm ngân hàng xanh, nâng cao năng lực thẩm định rủi ro môi trường, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và tuyên truyền văn hóa xanh. Nhà nước cần ban hành chiến lược tăng trưởng xanh, cơ chế khuyến khích tài chính - tín dụng xanh, hướng dẫn đánh giá rủi ro môi trường - xã hội và xây dựng cơ sở dữ liệu ngân hàng xanh quốc gia.