Giá nhiên liệu hạ nhiệt - trụ đỡ mạnh nhất cho cải thiện biên lợi nhuận

Động lực rõ nét nhất của ngành điện trong nửa cuối năm 2025 đến từ sự điều chỉnh đồng loạt của các loại nhiên liệu đầu vào. Theo VDSC Research, giá than nội địa và than Indonesia lần lượt giảm 15% và 17% so với cùng kỳ năm trước (YoY), trong khi giá khí nội địa giảm 4% và khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) nhập khẩu giảm tới 14% YoY - mức giảm hiếm thấy kể từ sau giai đoạn đứt gãy chuỗi cung ứng.

Trong vận hành ngành điện, biến động của giá nhiên liệu thường đi thẳng vào biên lợi nhuận, bởi cơ chế giá điện hiện nay chưa phản ánh tức thì chi phí đầu vào. Do đó, việc nhóm khí - LNG hạ nhiệt không chỉ cải thiện lợi nhuận kỳ này, mà còn giúp các doanh nghiệp điện khí chủ động hơn trong lập kế hoạch vận hành năm 2026 - khi hệ thống cần sự linh hoạt để bù đắp cho sản lượng thủy điện giảm.

Diễn biến này đặc biệt quan trọng đối với nhóm nhiệt điện - nơi chi phí nhiên liệu chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản xuất. Với các doanh nghiệp sử dụng khí và LNG như CTCP Điện lực Dầu khí Nhơn Trạch 2 (NT2), Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam - CTCP (POW), mức giảm sâu của chi phí đầu vào tạo ra “biên an toàn” lớn hơn nhiều năm gần đây, qua đó đưa nhóm cổ phiếu điện khí trở lại trạng thái hấp dẫn trong mắt dòng tiền.

Khi giá nhiên liệu hạ nhiệt, lợi nhuận cải thiện ngay cả khi sản lượng phát điện chỉ duy trì ổn định, đây là khác biệt quan trọng so với giai đoạn 2022 - 2023, khi biến động giá khí đẩy chi phí lên mức khó kiểm soát.

Một điểm tích cực khác là chi phí nhiên liệu giảm tạo điều kiện để hệ thống huy động nhiệt điện một cách linh hoạt hơn, hỗ trợ cân đối cung - cầu trong các tháng phụ tải cao. Điều này củng cố thêm vai trò của nhóm doanh nghiệp điện khí trong bức tranh lợi nhuận ngành năm 2025 - 2026.

Hiệu ứng chi phí giảm cũng lan tỏa nhanh và đồng đều trong toàn ngành: các nhà máy có hiệu suất cao được hưởng lợi trực tiếp từ chênh lệch chi phí - sản lượng, còn các nhà máy có suất tiêu hao lớn cũng giảm đáng kể áp lực chi phí vận hành. Với nền giá nhiên liệu quốc tế có xu hướng ổn định hơn, biên lợi nhuận của các doanh nghiệp điện khí có cơ sở để duy trì tích cực trong năm 2026 - yếu tố then chốt giúp nhóm cổ phiếu nhiệt điện gia tăng sức hút.

ENSO đảo pha - thủy điện thận trọng, nhiệt điện giữ vai trò bù đắp

ENSO là biến số khí hậu có sức chi phối lớn lên nguồn nước của hệ thống thủy điện Việt Nam. Báo cáo của VDSC Research cho thấy năm 2026, hiện tượng ENSO chuyển từ La Niña sang trạng thái Trung tính - giai đoạn thường gắn với lượng mưa thấp hơn mức trung bình. Điều này khiến sản lượng thủy điện khó duy trì mức cao như hai năm 2024 - 2025, vốn được hỗ trợ bởi thủy văn thuận lợi.

Khi thủy văn suy yếu, tỷ trọng huy động giữa các loại hình phát điện sẽ dịch chuyển mạnh, trong đó nhiệt điện đóng vai trò bù đắp để đảm bảo an ninh cung ứng. Đây là cơ chế vận hành mang tính chu kỳ của ngành điện: thủy điện “làm dịu” hệ thống trong các năm nước nhiều, trong khi nhiệt điện đảm nhiệm vai trò ổn định sản lượng trong các pha khô hạn.

Sản lượng thủy điện giảm buộc hệ thống phải tăng huy động nhiệt điện, đặc biệt trong các tháng cao điểm phụ tải. Đây là sự dịch chuyển quan trọng so với chu kỳ trước, khi thủy điện chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu cung ứng và đóng vai trò giảm tải cho hệ thống.

Việc huy động nhiệt điện tăng đúng thời điểm chi phí nhiên liệu đang giảm lại càng gia tăng hiệu quả vận hành chung của hệ thống. Với các doanh nghiệp nhiệt điện đã hoạt động ổn định, nhu cầu huy động cao hơn cho phép tăng trưởng doanh thu mà không cần đầu tư thêm công suất, qua đó nâng hiệu quả sử dụng tài sản và cải thiện biên lợi nhuận.

Trong khi đó, nhóm thủy điện bước vào giai đoạn thận trọng hơn do đặc thù phụ thuộc nước về hồ. Dù vẫn giữ vai trò ổn định trong vận hành hệ thống, tăng trưởng không còn mang tính đột biến như giai đoạn thủy văn dồi dào. Tuy vậy, nhóm cổ phiếu thủy điện vẫn duy trì tính phòng thủ, phù hợp với nhà đầu tư ưu tiên dòng tiền đều và rủi ro thấp.

Cơ cấu lợi nhuận toàn ngành điện vì vậy trở nên cân bằng hơn, phản ánh đúng mức độ vận động của từng phân khúc dưới tác động của chu kỳ ENSO.

Hạ tầng truyền tải quá tải - động lực mở chu kỳ đầu tư mới và cơ hội cho doanh nghiệp EPC

Năng lực truyền tải là lát cắt quan trọng thứ ba định hình triển vọng ngành. Theo VDSC Research, tiêu thụ điện 10 tháng đầu năm 2025 tăng 5% YoY, nhưng con số này chưa phản ánh đúng nhu cầu thực tế vì công suất huy động cực đại của hệ thống chỉ tăng 3% YoY. Điều này cho thấy lưới truyền tải đã ở trạng thái quá tải tại nhiều khu vực - yếu tố trực tiếp khiến nhiều nguồn điện mới, gồm cả điện sạch, không thể phát hết công suất.

Một khi hệ thống truyền tải chạm giới hạn, việc bổ sung nguồn điện mới - dù là điện gió, điện mặt trời hay điện khí - cũng không thể mang lại tăng trưởng tương ứng về sản lượng. Đây là lý do VDSC Research nhấn mạnh hạ tầng sẽ là “nút thắt then chốt” cần được tháo gỡ để ngành điện duy trì tốc độ tăng trưởng phù hợp với nhu cầu nền kinh tế.

Khi tăng trưởng ngành không còn phụ thuộc vào nhu cầu tiêu thụ mà phụ thuộc vào năng lực lưới, việc nâng cấp hạ tầng trở thành điều kiện tiên quyết. Trong bối cảnh đó, VDSC Research dự báo EVN sẽ đẩy mạnh đầu tư vào năm 2026 dự phóng, tập trung vào các dự án truyền tải, nâng cấp trạm biến áp và mở rộng khả năng kết nối giữa các vùng tải điện.

Chu kỳ đầu tư này mở ra cơ hội tăng trưởng rõ rệt cho nhóm cổ phiếu xây lắp điện (EPC). Khi Tập đoàn Điện lực (EVN) mở rộng danh mục đầu tư, nhu cầu thi công đường dây, trạm biến áp và các hạng mục kỹ thuật sẽ tăng mạnh, giúp các doanh nghiệp EPC cải thiện giá trị hợp đồng đã ký nhưng chưa thực hiện (backlog) và doanh thu theo chiều hướng bền vững hơn.

Ở tầm dài hạn, nâng cấp truyền tải còn giúp giảm tình trạng cắt giảm công suất tại các khu vực có nhiều nguồn tái tạo, từ đó cải thiện hiệu quả vận hành toàn hệ thống và nâng cao chất lượng nguồn cung. Đây cũng là nền tảng quan trọng để nhóm cổ phiếu điện giữ vai trò ổn định trong danh mục của nhiều nhà đầu tư, khi các phân khúc trong ngành bổ trợ lẫn nhau thay vì vận động rời rạc như trước.