Quyết liệt giảm nợ đọng BHXH, BHYT

Theo thống kê của BHXH TP. Hải Phòng, đến hết tháng 8/2025, tổng số tiền chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), BH thất nghiệp của các đơn vị trên địa bàn thành phố là 1.286 tỷ đồng. Trong đó, có 1.653 đơn vị, doanh nghiệp thường xuyên chậm đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp từ 2 tháng trở lên với tổng số tiền là 704,8 tỷ đồng; 130 đơn vị hành chính sự nghiệp chậm đóng với tổng số tiền 23,9 tỷ đồng.

Điển hình, Công ty CP Khoáng sản Kim Bôi (phường Chí Linh) chậm đóng BHXH 4 tháng của 290 lao động với tổng số tiền hơn 1,8 tỷ đồng, trong đó tiền lãi chậm đóng hơn 57,5 triệu đồng; Công ty CP Công nghiệp nặng IBS (phường Hồng Bàng) chậm đóng BHXH 5 tháng của 186 lao động với tổng số tiền hơn 1,37 tỷ đồng, trong đó tiền lãi chậm đóng hơn 287 triệu đồng; Công ty CP Cơ khí xây dựng AMECC (xã An Quang) chậm đóng 27 tháng của 287 lao động với tổng số tiền hơn 11,5 tỷ đồng…

Qua công tác thanh kiểm tra, cơ quan BHXH đã phát hiện một số doanh nghiệp cố tình “né” trách nhiệm tham gia BHXH bắt buộc đối với NLĐ bằng nhiều chiêu trò, thủ thuật khác nhau.

Đáng chú ý, có đơn vị, doanh nghiệp ký hợp đồng lao động bắt đầu từ ngày 15, 16 trong tháng để không phải đóng BHXH của tháng đó. Hay trường hợp người lao động có vị trí việc làm rất đơn giản nhưng doanh nghiệp áp dụng hình thức thử việc 2 tháng để tránh nghĩa vụ đóng BHXH. Ngoài ra, một bộ phận người sử dụng lao động cố tình trì hoãn, né tránh việc đăng ký đóng BHXH cho NLĐ hoặc đóng với mức lương thấp do đã thỏa thuận với NLĐ theo hợp đồng lao động, đóng không đủ số lao động, chuyển sang hợp đồng khoán công việc, thuê mướn theo ngày theo tuần, cố tình chậm đóng, nợ BHXH kéo dài...

Số tiền chậm đóng BHXH của BHXH TP. Hải Phòng hiện chiếm tỷ lệ 4,41% so với kế hoạch thu được giao, giảm 0,27% so với cùng kỳ năm 2024 (trong đó, tỷ lệ chậm đóng tính lãi chiếm 2,48%; giảm 1,17% so với chỉ tiêu chậm đóng tính lãi được giao quý III/2025). Thế nhưng, số nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp kéo dài của các đơn vị dừng hoạt động, giải thể, phá sản lại chiếm tỷ trọng lớn.

Trước thực trạng trên, BHXH TP. Hải Phòng đã tham mưu UBND Thành phố chỉ đạo các sở, ngành, đơn vị tăng cường phối hợp thu hồi nợ; tổ chức hội nghị làm việc với các đơn vị chậm đóng, trực tiếp làm việc với doanh nghiệp nợ kéo dài. Đồng thời, cơ quan BHXH cũng chú trọng phối hợp với các cơ quan chức năng rà soát, xác minh tình trạng hoạt động của những đơn vị mất tích, giải thể, phá sản hoặc không còn người quản lý; phát động phong trào thi đua trong công tác thu và giảm nợ…

Siết chặt chế tài, ngăn chặn vi phạm

Để giảm nợ đọng BHXH, BHYT, bà Trần Thị Hương - Giám đốc BHXH TP. Hải Phòng cho biết, cơ quan BHXH địa phương bám sát, đôn đốc thu quyết liệt, theo dõi chặt chẽ tình hình sản xuất, kinh doanh của các đơn vị; phối hợp với liên ngành kiểm tra, tập trung vào nhóm nợ chây ì, khó đòi, có giải pháp cụ thể để xử lý. Đồng thời, đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến các nội dung mới, điểm mới của Luật BHXH năm 2024, nhất là các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT. Hằng tháng, công bố danh sách các đơn vị chậm đóng trên các phương tiện truyền thông đại chúng; nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ thu trong việc nắm bắt tình hình sản xuất, kinh doanh của đơn vị và thực hiện nghiêm quy trình đôn đốc thu nợ.

Nhìn nhận, đánh giá tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT cũng như các giải pháp hiện nay của cơ quan BHXH, ông Lê Đình Quảng - nguyên Phó Trưởng ban quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, công tác thanh kiểm tra, giám sát có vai trò quan trọng nhưng mới chỉ giúp phát hiện vấn đề, nhưng điều đáng lưu ý hơn hết vẫn là chế tài xử lí thế nào. Thực tế, nhiều khi doanh nghiệp sẵn sàng nộp phạt sau đó vẫn tiếp tục nợ. Bởi với số tiền nợ BHXH khá lớn, khi còn có thể nợ được và được nộp phạt do chậm đóng, thì nhiều đơn vị vẫn tính đến bài toán sử dụng khoản tiền nợ để làm vốn đầu tư cho các hoạt động khác.

Vì thế, việc xây dựng chế tài thực thi đủ sức răn đe là vấn đề lớn, trong đó rất cần một hệ thống xử phạt về kinh tế đủ mạnh. Từ đó, bản thân doanh nghiệp sẽ phải tính toán lại lợi ích và nhận thấy cần tuân thủ hơn là vi phạm.

Luật BHXH năm 2024 đã làm rõ và tăng cường các chế tài xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi an sinh của NLĐ. Theo quy định, doanh nghiệp không chỉ bắt buộc phải nộp đủ số tiền chậm đóng, trốn đóng mà còn phải nộp thêm số tiền bằng 0,03% mỗi ngày tính trên số tiền và số ngày vi phạm vào quỹ BHXH, BHYT.

Mức phạt lãi cố định hàng ngày này được đánh giá là nghiêm khắc hơn, theo hướng theo hướng tăng tổng số tiền phạt theo thời gian nếu người sử dụng lao động không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ. Đặc biệt, với hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật…