Đây là khẳng định của đại diện Bộ Công Thương tại Toạ đàm với chủ đề “Vì sao phải đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà” nhằm làm rõ các quy định về đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu theo Nghị định số 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ, do Báo Công Thương tổ chức ngày 18/9.

Lý do cần có thêm chế tài

Thông tin tại Tọa đàm, ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết Nghị định số 58/2025/NĐ-CP hướng dẫn Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới có quy định khi người dân, doanh nghiệp lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà dù có nối lưới hoặc không thì cũng phải thông báo/đăng ký với cơ quan chức năng.

Trên thực tế, theo thống kê của EVN, từ sau năm 2000 đến nay, đã có  khoảng 1.300 MWp điện mặt trời mái nhà được lắp đặt nhưng không bán điện cho EVN, trong đó đa số các hộ dân không thông báo/đăng ký với cơ quan chức năng. Điều này dẫn đến khó khăn trong công tác dự báo, quản lý, vận hành an toàn hệ thống điện quốc gia và nhiều mục tiêu phát triển ngành điện bền vững. 

Để khắc phục những tồn tại trên, tránh những hệ lụy liên quan đến cháy nổ và các yếu tố kỹ thuật gây rủi ro cho hệ thống điện, mới đây EVN đã đề xuất cần có chế tài xử phạt vi phạm hành chính cho việc không thông báo/đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu.

Cùng với đó, số liệu về điện mặt trời mái nhà là nguồn số liệu đầu vào để Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (NSMO) lập kế hoạch vận hành dài hạn, ngắn hạn.

Đồng thời, đối với EVN, đây cũng là cơ sở để chuẩn bị hạ tầng, từ lưới truyền tải cho tới các trạm phân phối, nhằm đảm bảo cung cấp điện cho người dân. Đây là yêu cầu được quy định trong Nghị định 58, đồng thời để xác định quy mô điện mặt trời mái nhà phục vụ quản lý, vận hành và chuẩn bị phương thức, chuẩn bị nguồn cung.

Đại diện EVN cho biết, hiện nay trên cả nước có hơn 734 đơn vị, trong đó có các tổ chức bán lẻ điện trong khu công nghiệp. Khi chủ đầu tư muốn xây dựng, lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà để tự sản, tự tiêu, lại gặp vướng mắc với đơn vị bán điện do những đơn vị này không thuộc EVN, nên đôi khi gây khó khăn.

Đây là vấn đề mà Nghị định 58 cũng đã nhắc tới, cần tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp phát triển điện mặt trời mái nhà. Tuy nhiên thực tế vẫn còn những việc làm cản trở sự phát triển của hệ thống điện mặt trời, điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Do đó, trong đề xuất của EVN cũng có kiến nghị phải có cơ chế buộc các đơn vị bán điện không được có hành vi ngăn cản, tạo ra khó khăn, không được ngăn cản doanh nghiệp việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tự sản, tự tiêu.

“Thực chất, đây chỉ là việc người dân cung cấp thông tin về hệ thống điện mặt trời mái nhà, chứ không phải thủ tục hành chính phức tạp, chỉ cần cung cấp thông tin về việc lắp đặt.

Nhưng thực tế, số lượng thông tin cung cấp hiện nay còn rất hạn chế. Chính vì vậy, không có đủ số liệu để gửi cho các đơn vị chuyên ngành, ví dụ như NSMO hay viện năng lượng, để họ tính toán hệ thống điện. Do đó, tôi cho rằng việc người dân và doanh nghiệp hợp tác, có trách nhiệm cung cấp số liệu là hết sức cần thiết. Đó chính là lý do Tập đoàn phải đưa ra đề xuất xử phạt như vậy”, đại diện EVN lý giải.

Tạo điều kiện khuyến khích điện mặt trời mái nhà

Ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, trong Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Luật Điện lực số 61/2024/QH15 và Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045 đều ưu tiên khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Thực hiện các chủ trương trên cũng như hướng dẫn thi hành Luật Điện lực, Bộ Công Thương cũng tham mưu, xây dựng, trình Chính phủ các Nghị định, một số văn bản phải kể đến là Nghị định số 56, 57 và 58/2025/NĐ-CP, trong đó cũng đã nêu rõ quy định về việc phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu cần thông báo/đăng ký với cơ quan chức năng.

Các nội dung đã bám sát theo chỉ đạo của Trung ương là cắt giảm tối đa điều kiện, thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp dễ dàng thực hiện.

Theo ông Trần Hoài Trang, trong Nghị định 58 cũng đã có quy định rõ về trách nhiệm của các cơ quan đơn vị. Theo đó, cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị điện lực có trách nhiệm hướng dẫn tổ chức, cá nhân gửi thông báo thực hiện theo quy định pháp luật chuyên ngành khi tổ chức, cá nhân đề nghị.

Việc gửi thông báo hoặc thực hiện đăng ký phát triển nhằm 2 mục đích cơ bản: Thực hiện đúng quy định của pháp luật trong việc phát triển loại hình nguồn điện mặt trời mái nhà về đầu tư, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy và quy định pháp luật liên quan khác và đồng thời đảm bảo để cơ quan quản lý nhà nước thực hiện tốt việc quản lý, đưa ra chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển; giúp đơn vị điện lực quản lý, điều hành hệ thống điện an toàn, hiệu quả; trong đó có việc tính toán, dự báo nhu cầu phụ tải và xây dựng phương án vận hành phù hợp.

Nhà nước tạo điều kiện, người dân cần chung tay

Ông Hà Đăng Sơn - một chuyên gia năng lượng cho biết, các quy định được nêu trong Luật Điện lực, Nghị định 58 và các văn bản về năng lượng tái tạo, đã thể hiện tinh thần nhất quán của Đảng và Nhà nước trong việc giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là các hệ thống điện mặt trời tự sản, tự tiêu.

So với các quy định trước đây như Quyết định 11, Quyết định 13 hay Nghị định 135, 138…, Nghị định 56 và Nghị định 58 đã bãi bỏ nhiều điều kiện phức tạp, loại bỏ đáng kể giấy phép và hồ sơ bắt buộc. Tinh thần chung là khuyến khích lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu mà không bị hạn chế về quy mô. Tuy nhiên, nếu phát triển không kiểm soát, rủi ro về vận hành và an toàn hệ thống điện sẽ rất lớn.

Phát triển điện mặt trời không chỉ là hoạt động kinh tế thông thường, mà là hoạt động có điều kiện, luôn gắn liền với vận hành hệ thống điện quốc gia. Dù người dân lắp đặt phục vụ tự dùng, họ vẫn có quyền đấu nối, sử dụng lưới điện quốc gia. Điều này đồng nghĩa lưới điện đóng vai trò như một nguồn dự trữ khổng lồ cho các hộ gia đình và khi cần, họ lấy điện ngược từ lưới để dùng. Do đó, các rủi ro về chất lượng hệ thống, an toàn kỹ thuật, phòng nổ, tiêu chuẩn vận hành… vẫn đặt ra.

Về phía Nhà nước, chính sách hiện hành đã cắt giảm 30-50% thời gian xử lý thủ tục, không thể bỏ qua các quy trình cần thiết như đăng ký, thông báo công suất lắp đặt.

"Khi Nhà nước đã tạo điều kiện tối đa, thì người dân và doanh nghiệp cũng cần hợp tác, chia sẻ thông tin minh bạch. Chỉ như vậy, chúng ta mới có thể phát triển điện mặt trời bền vững, vừa khuyến khích tự sản tự tiêu, vừa đảm bảo vận hành an toàn hệ thống điện quốc gia", chuyên gia Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.