Bước tiến từ định hướng chiến lược đến hành động cụ thể

Nếu như Nghị quyết 55-NQ/TW (năm 2020) đặt nền móng cho định hướng phát triển năng lượng, thì Nghị quyết số 70-NQ/TW được ví như “bản thiết kế chi tiết” để hiện thực hóa mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng. Ngay từ tiêu đề, Nghị quyết đã thể hiện sự tập trung, đi thẳng vào trọng tâm, đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: Coi năng lượng là yếu tố then chốt của mọi mục tiêu phát triển.

Theo chuyên gia Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, điểm khác biệt lớn nhất là Nghị quyết số 70-NQ/TW không né tránh hạn chế, mà thẳng thắn nhìn nhận nhiều chỉ tiêu của Nghị quyết 55-NQ/TW năm 2020 khó hoàn thành. Việc “đối diện sự thật” thể hiện tính thực tiễn cao, giúp nghị quyết không dừng ở định hướng, mà đi kèm giải pháp tháo gỡ cụ thể.

Một điểm mới đáng chú ý là cơ chế linh hoạt trong đặt chỉ tiêu. Nếu trước đây các mục tiêu trong Nghị quyết 55-NQ/TW mang tính “cứng”, ít độ mở, thì Nghị quyết số 70-NQ/TW cho phép điều chỉnh, rà soát khi cần thiết. Thậm chí, các dự án quan trọng có thể được triển khai trước khi kịp đưa vào quy hoạch, rồi sau đó mới bổ sung điều chỉnh. Cách tiếp cận này khắc phục tình trạng bị “trói tay” bởi khung chỉ tiêu cứng nhắc, tạo ra độ linh hoạt cần thiết trong bối cảnh thị trường năng lượng toàn cầu biến động mạnh và Việt Nam đang gánh vác thêm nhiều cam kết quốc tế về phát triển xanh.

Đặc biệt, Nghị quyết số 70-NQ/TW khẳng định tinh thần ưu tiên cao nhất cho phát triển năng lượng. Như ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh: “Nếu không bảo đảm được mục tiêu năng lượng, thì mọi mục tiêu kinh tế - xã hội khác đều bị ảnh hưởng”. Đây là sự khẳng định về vị trí sống còn của ngành năng lượng trong chiến lược phát triển đất nước.

Mở cơ chế, thu hút tư nhân, xử lý điểm nghẽn

Một trong những điểm đột phá của Nghị quyết số 70-NQ/TW là tinh thần mở rộng thị trường điện cạnh tranh và thu hút đầu tư tư nhân. Tuy nhiên, như chuyên gia Hà Đăng Sơn phân tích, thách thức nằm ở khâu cụ thể hóa. Để nhà đầu tư yên tâm rót vốn, Nhà nước cần cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, rút ngắn 30-50% thời gian xử lý; bảo đảm nguyên tắc công bằng, minh bạch; ký kết và thực hiện hợp đồng theo đúng nguyên tắc thị trường, tránh tình trạng chậm thanh toán hoặc phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp nhà nước và tư nhân.

Quan trọng hơn, Nghị quyết số 70-NQ/TW đặt ra yêu cầu xử lý dứt điểm các dự án năng lượng tái tạo đang “đắp chiếu”. Hiện có hơn 170 dự án gặp vướng mắc về cơ chế, nếu không được giải quyết sớm sẽ gây lãng phí khổng lồ nguồn lực xã hội.

“Nhiều dự án gặp khó không phải lỗi của nhà đầu tư, mà do thể chế chưa hoàn thiện, cách diễn giải chính sách thay đổi theo thời điểm. Vì vậy, cần có cơ chế đặc thù để hài hòa lợi ích, tránh thiệt hại quá lớn cho nhà đầu tư, đồng thời nhanh chóng bổ sung nguồn điện cho hệ thống”, Chuyên gia Hà Đăng Sơn thẳng thắn.

Nghị quyết số 70-NQ/TW cũng nhấn mạnh yêu cầu song hành: Vừa huy động được nguồn lực tư nhân, vừa bảo đảm trách nhiệm xã hội. Nhà nước cần cân đối để cung cấp năng lượng đến cả những vùng sâu, vùng xa không có lợi nhuận, đồng thời giữ ổn định giá điện trong khả năng chi trả của người dân và doanh nghiệp.

Bên cạnh cơ chế thị trường, Nghị quyết cam kết một “đột phá tài chính” khi dành tối thiểu 20% chi ngân sách nhà nước cho giáo dục năng lượng, trong đó ít nhất 5% cho lĩnh vực giáo dục - đào tạo nhân lực năng lượng và 3% cho các chương trình trọng điểm. Đây là nền tảng quan trọng để khắc phục tình trạng đầu tư manh mún, bảo đảm tính bền vững.

Trong bối cảnh hiện nay, theo Chuyên gia Hà Đăng Sơn, 2 nhóm việc cần ưu tiên ngay: Một là, xử lý ngay các dự án đang vướng mắc để tránh lãng phí; Hai là, rà soát, điều chỉnh chính sách để tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư; Cùng với đó, phải đẩy mạnh phát triển hạ tầng truyền tải, nguồn điện quy mô lớn, và thúc đẩy năng lượng tái tạo, năng lượng tự dùng, những lĩnh vực đã có nền tảng thuận lợi.

“Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết số 70-NQ/TW là “tiết kiệm, hài hòa lợi ích, chia sẻ trách nhiệm”. Các bên: Nhà nước, nhà đầu tư và người dân đều phải cùng ngồi lại, tìm điểm cân bằng để hệ thống vận hành ổn định, an toàn. Chỉ khi đó, Nghị quyết mới thực sự đi vào cuộc sống, bảo đảm an ninh năng lượng và thúc đẩy phát triển bền vững”, Chuyên gia Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.