Sự kết hợp giữa căng thẳng địa chính trị và chi phí cao hơn đang thúc đẩy các doanh nghiệp châu Âu lớn tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế. Việt Nam là một trong số ít quốc gia châu Á không bị suy giảm nhiều về kinh tế trong đại dịch vào năm 2020 và 2021. Theo Ngân hàng Thế giới, năm nay, GDP của Việt Nam dự kiến sẽ tăng khoảng 5,5%. Kết quả kinh tế của Việt Nam trong và sau đại dịch đã thu hút được sự chú ý của một số công ty lớn của châu Âu. Nhà cung cấp ô tô của Đức Brose, có 11 nhà máy ở Trung Quốc, hiện đang quyết định giữa Thái Lan và Việt Nam về một địa điểm sản xuất mới.
Vào tháng 12 năm ngoái, Công ty Lego của Đan Mạch thông báo sẽ xây dựng nhà máy trị giá 1 tỷ USD (935 triệu euro) gần trung tâm kinh doanh phía Nam TP. Hồ Chí Minh, một trong những dự án đầu tư lớn nhất của châu Âu tại Việt Nam cho đến nay.
Ông Daniel Müller, Giám đốc Hiệp hội Doanh nghiệp châu Á - Thái Bình Dương của Đức cho biết: hiện có vẻ như các công ty quy mô vừa đang ngày càng nỗ lực gia nhập thị trường Việt Nam hoặc đang đưa các hoạt động của họ ra khỏi Trung Quốc trên phạm vi rộng hơn. Các công ty châu Âu đang tìm kiếm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc vì một số lý do. Trong những năm gần đây, lương của người Trung Quốc tăng cao khiến Trung Quốc trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các nhà sản xuất giá rẻ. Mức lương trung bình hàng năm ở Trung Quốc đã tăng từ khoảng 5.120 € (5.400 USD) vào năm 2010 lên 13.670 € vào năm 2020, theo Moody's Analytics.
Về mặt địa chính trị, mối quan hệ của Trung Quốc với các chính phủ châu Âu xấu đi vào năm 2021 khi EU áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc. Bắc Kinh sau đó đã ban hành các lệnh trừng phạt đối với EU và một hiệp ước đầu tư được ký kết trước đó đã bị đóng băng. Vào năm 2022, chính sách "zero-COVID" đang diễn ra của Bắc Kinh đã khiến chuỗi cung ứng toàn cầu rơi vào tình trạng hỗn loạn khi hoạt động sản xuất vẫn nằm im trong các thành phố bị khóa.
Điều này cũng đã làm lung lay niềm tin của các công ty EU vào Trung Quốc như một địa điểm sản xuất đáng tin cậy. Thượng Hải chỉ mới được mở cửa trở lại gần đây sau nhiều tháng bị khóa chặt, trong khi các khu vực của thủ đô Bắc Kinh cũng đã bị đóng cửa trong nhiều tháng. Tất cả những điều này đã làm suy yếu nền kinh tế và những cảnh báo đã được đưa ra rằng Trung Quốc có thể giảm xuống thấp hơn nhiều so với mục tiêu tăng trưởng GDP của họ trong năm nay.
Trong ba tháng đầu năm 2022, GDP của Trung Quốc tăng 4,8%, thấp hơn mục tiêu chính thức hàng năm là 5,5%. Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới và Fitch Solutions đã thấy các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp trong phân khúc sản xuất sử dụng nhiều lao động, bắt đầu chuyển ra khỏi Trung Quốc đại lục đến các quốc gia có chi phí thấp hơn khác trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam. Đồng thời, Việt Nam đã trở thành một điểm đến hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư. Mức lương thấp hơn ở Trung Quốc và Việt Nam có tầng lớp trung lưu tăng nhanh.
Chính phủ cũng đang đầu tư rất nhiều vào cơ sở hạ tầng. EU và Việt Nam đã phê chuẩn một hiệp định thương mại tự do vào năm 2020, trong đó có hiệp định đầu tư, Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA). Thương mại song phương đã tăng lên 49 tỷ Euro vào năm 2021, tăng từ 20,8 tỷ Euro vào năm 2012, năm bắt đầu các cuộc đàm phán về Hiệp định Thương mại tự do EU - Việt Nam (EVFTA).
Một báo cáo của Germany Trade & Invest, một nền tảng nghiên cứu và tư vấn, chỉ ra rằng các hiệp định thương mại tự do này cũng giúp các doanh nghiệp châu Âu tiếp cận dễ dàng hơn với các hoạt động mua sắm công tại Việt Nam. Điều này bao gồm các dự án hợp tác công tư, một lĩnh vực được chính quyền địa phương yêu thích.
Theo EVIPA, tỷ lệ sở hữu tối đa của nước ngoài trong các ngân hàng thương mại tăng từ 30% lên 49%. Hiệp hội Doanh nghiệp Hà Lan tại Việt Nam (DBAV), cho biết việc Việt Nam có 'thay thế' Trung Quốc như một lựa chọn sản xuất hay không vẫn còn phải xem xét. Nhưng với tư cách là một địa điểm đầu tư mở rộng hoặc bổ sung, ngoài Trung Quốc, hoặc là một phần của chiến lược Trung Quốc +1 thì chắc chắn Việt Nam đang có được chỗ đứng quan trọng.
Hiệp hội Doanh nghiệp châu Á - Thái Bình Dương của Đức lưu ý rằng, sự tách biệt của châu Âu khỏi Trung Quốc phụ thuộc phần lớn vào nơi đặt trụ sở của doanh nghiệp. Ví dụ, các công ty Đức phụ thuộc nhiều hơn vào thị trường Trung Quốc so với hầu hết các nước châu Âu khác. Theo số liệu của OEC, xuất khẩu của Đức sang Trung Quốc trị giá 99 tỷ euro vào năm 2020, so với 19 tỷ euro của Pháp. Vẫn chưa rõ liệu các công ty Đức, đặc biệt là các tập đoàn lớn, có giảm đáng kể hoạt động của họ tại Trung Quốc hay không nhưng đây sẽ là điều kiện tiên quyết để các quốc gia như Việt Nam có thể tin tưởng vào các khoản đầu tư mới quy mô lớn.
Điều này cũng sẽ phụ thuộc vào các loại ngành được đề cập. Về dài hạn, các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất có giá trị gia tăng cao hơn, chẳng hạn như kỹ thuật tiên tiến và thiết bị thông minh, vẫn sẽ coi Trung Quốc đại lục là một trung tâm sản xuất do chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, ngành sản xuất có tỷ suất lợi nhuận thấp hơn, đòi hỏi một hệ sinh thái chi phí thấp và ít phức tạp hơn, có thể sẽ tiếp tục chuyển ra khỏi Trung Quốc để giữ cho chi phí sản xuất ở mức thấp. Nếu căng thẳng địa chính trị tiếp tục gia tăng trong tương lai, các công ty sẽ không thể tránh khỏi việc tìm kiếm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc, và Việt Nam được đánh giá là sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc này.
