Đó là nhận định của các chuyên gia tại Hội thảo “TP. Hồ Chí Minh - Tầm nhìn mới, khát vọng mới” do báo Người Lao Động tổ chức ngày 9/10, trong bối cảnh thành phố đang tìm lời giải cho bài toán phát triển đột phá trong giai đoạn mới.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

PGS. TS. Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ cho rằng, TP. Hồ Chí Minh hôm nay không chỉ là đầu tàu kinh tế, mà còn phải đảm nhận một sứ mệnh mới: cạnh tranh sòng phẳng với các đô thị lớn trong khu vực và thế giới. Với lợi thế chiếm tới 76% GRDP của vùng kinh tế Đông Nam Bộ - vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, TP. Hồ Chí Minh đang ở vị thế không địa phương nào có thể sánh kịp.

Tuy nhiên, để khai thác trọn vẹn tiềm năng đó, Thành phố cần những chính sách và cơ chế thật sự đột phá, tương xứng với tầm vóc mới. Theo PGS. TS. Trần Đình Thiên, không thể chỉ dừng lại ở việc giải quyết những điểm nghẽn về hạ tầng hay giao thông; điều quan trọng là phải thể hiện được vai trò dẫn dắt trong chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu.

"TP. Hồ Chí Minh không thể phát triển trong giới hạn của mình mà cần đặt trong mối tương tác với toàn vùng Đông Nam Bộ. Theo đó, việc hình thành cơ chế điều phối vùng và chia sẻ nguồn lực là bước đi cấp thiết để phát huy vai trò đầu tàu" PGS. TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

Ngoài ra, tư duy phát triển cũng cần được làm mới: Thành phố không chỉ mở rộng không gian mặt đất mà còn phải khai phá “năm không gian” gồm biển, bầu trời, không gian số và không gian văn hóa – những yếu tố làm nên bản sắc của một đô thị toàn cầu trong tương lai. Đặc biệt, không gian biển và không gian bầu trời được xem là hai hướng phát triển chiến lược, tạo động lực cho TP. Hồ Chí Minh bứt phá và cạnh tranh ngang tầm với các “siêu đô thị” trên thế giới.

Cùng quan điểm, bà Phạm Phương Thảo - nguyên Chủ tịch HĐND TP. Hồ Chí Minh cho rằng, TP. Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội song cũng không ít thách thức. Cơ hội là không gian phát triển rộng hơn, nguồn lực trong và ngoài nước dồi dào, đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Nhưng thách thức vẫn hiện hữu ở nhiều mặt: hạ tầng chưa đồng bộ, giao thông và ngập nước còn nan giải, bộ máy hành chính còn nặng tính “xin - cho”, thiếu linh hoạt.

Theo bà Thảo, để giải quyết những điểm nghẽn này, thành phố cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, bổ sung cơ chế đặc thù theo tinh thần Nghị quyết 98/2023/QH15, đặc biệt là trong vấn đề phân cấp, trao quyền và tự chủ. Thành phố cần được vận hành theo mô hình tự quyết - tự làm - tự chịu trách nhiệm thực chất hơn. Chỉ như vậy mới có thể khơi dậy được tiềm năng sáng tạo và tinh thần dấn thân vốn có của người Sài Gòn.

Phát triển dựa trên 5 trụ cột chiến lược

Từ góc nhìn thực tiễn, TS. Trần Du Lịch - Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội khẳng định, muốn bứt phá thật sự, TP. Hồ Chí Minh phải có những đột phá mang tính nền tảng về cơ chế, tài chính và đầu tư công. Đây là ba “chìa khóa” mở đường cho phát triển nhanh, bền vững và công bằng.

Theo TS. Trần Du Lịch, phạm vi phát triển của thành phố hiện nay không thể giới hạn trong ranh giới hành chính. TP. Hồ Chí Minh cần định hình lại không gian kinh tế, gắn kết chặt chẽ với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) để hình thành một vùng động lực thống nhất, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn cho cả khu vực phía Nam.

Trên cơ sở đó, ông đề xuất năm trụ cột chiến lược để TP. Hồ Chí Minh phát triển trong giai đoạn tới:

Thứ nhất, khai thác hiệu quả vành đai công nghiệp gắn với hệ thống cảng nước sâu và mạng lưới giao thông quốc tế quy mô khoảng 50.000 ha, giúp thành phố tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thứ hai, phát triển cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ cùng hệ thống logistics hiện đại, hình thành chuỗi cung ứng khép kín, nâng cao năng lực cạnh tranh trong khu vực.

Thứ ba, xây dựng trung tâm tài chính quốc tế TP. Hồ Chí Minh - hạt nhân của nền kinh tế tri thức, gắn với phát triển thị trường tài chính số, thị trường hàng hóa phái sinh và khu thương mại tự do (FTZ), nơi thử nghiệm các chính sách tài chính đặc thù, thu hút dòng vốn toàn cầu.

Thứ tư, thúc đẩy quá trình đô thị hóa gắn với phát triển bất động sản bền vững, hình thành các hành lang công nghiệp, dịch vụ hiện đại, đáp ứng nhu cầu của 14 - 20 triệu dân trong tương lai.

Thứ năm, phát triển mạnh du lịch sinh thái, văn hóa, hội nghị và triển lãm quốc tế - đặc biệt tại Cần Giờ và các vùng phụ cận để đưa TP. Hồ Chí Minh trở thành trung tâm du lịch tầm khu vực.

Song song với 5 trụ cột này, TP. Hồ Chí Minh cần triển khai đồng thời hai quá trình chuyển đổi mang tính nền tảng: chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Theo TS. Trần Du Lịch, hạ tầng năng lượng sạch, trung tâm dữ liệu và không gian số phải trở thành nền móng cho sự phát triển của đô thị thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu và thân thiện với môi trường.

Đầu tư mạnh về hạ tầng - chìa khóa cho sự bứt phá

Theo PGS.TS. Trần Hoàng Ngân, TP. Hồ Chí Minh đang hội tụ đầy đủ các yếu tố để phát triển vượt bậc từ vị trí địa lý chiến lược, tiềm lực kinh tế đến nguồn nhân lực chất lượng cao. "Đó là sự sắp đặt thuận lợi của vũ trụ – một cơ hội hiếm có để thành phố tạo nên bước ngoặt mới", PGS.TS. Trần Hoàng Ngân nói.

Trong đó, công nghiệp và logistics tiếp tục là hai trụ cột quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Thành phố có gần 100 khu công nghiệp và khu chế xuất, đóng góp khoảng 35% GRDP. Hệ thống logistics đang phát triển mạnh mẽ, với các cảng quy mô lớn như Cái Mép – Thị Vải và sắp tới là Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, giúp TP. Hồ Chí Minh từng bước tiến gần vị thế trung tâm logistics hàng đầu khu vực Đông Nam Á.

Về hạ tầng giao thông, Thành phố đang sở hữu mạng lưới hiếm nơi nào có được: hai sân bay Tân Sơn Nhất và Côn Đảo, cùng với sân bay quốc tế Long Thành (tại Đồng Nai) sẽ hình thành “tam giác hàng không” chiến lược, kết nối toàn vùng kinh tế Đông Nam Bộ. Đây là điều kiện then chốt để phát triển đồng bộ các tuyến đường cao tốc, metro, vành đai, đường thủy – tạo nền tảng cho sự liên thông vùng và thu hút đầu tư quốc tế.

Ngoài ra, khu vực thương mại, dịch vụ hiện đóng góp khoảng 30% GRDP, ngành tài chính – ngân hàng chiếm 10%, còn công nghiệp văn hóa và du lịch đang nổi lên như những “ngành kinh tế mềm” đầy tiềm năng.

Tuy nhiên, theo PGS.TS. Trần Hoàng Ngân, điểm nghẽn lớn nhất vẫn nằm ở bài toán hạ tầng. Tổng nhu cầu vốn đầu tư phát triển của TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn tới ước tính khoảng 1 triệu tỷ đồng, trong khi khả năng cân đối ngân sách mới chỉ đạt khoảng 200.000 tỷ đồng sau khi trừ chi thường xuyên – tức là thiếu tới 800.000 tỷ đồng so với nhu cầu thực tế.

Do đó, để thu hút thêm nguồn lực, TP. Hồ Chí Minh cần huy động mạnh mẽ các nguồn vốn xã hội, đặc biệt là khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài (FDI). Trong đó, yếu tố quyết định chính là thể chế vượt trội – cơ chế đủ thông thoáng, minh bạch và ổn định để nhà đầu tư an tâm rót vốn vào hạ tầng…