Các nghiên cứu cho thấy, biến đổi khí hậu là sự thay đổi lâu dài trong nhiệt độ và các hình thái thời tiết. Đây là một mối đe dọa toàn cầu và có tầm ảnh hưởng lên nhiều lĩnh vực khác nhau như sinh thái, môi trường, chính trị - xã hội và kinh tế - xã hội. Biến đổi khí hậu được đặc trưng bởi xu hướng thay đổi nhiệt độ, lượng mưa, áp suất và độ ẩm trong môi trường một cách lâu dài và toàn diện.

Biến đổi khí hậu đã, đang và dự báo sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế - xã hội toàn cầu. Nghiên cứu của Kahn và cộng sự (2019) ước tính, với tốc độ tăng nhiệt độ khoảng 0,04°C mỗi năm, nếu không có các chính sách can thiệp, GDP thực toàn cầu sẽ giảm hơn 7%/năm vào năm 2100. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến an ninh lương thực, an ninh nguồn nước do sự nóng lên toàn cầu và ảnh hưởng đến sức khỏe con người (IPCC, 2023).

Theo GS. TS. Sử Đình Thành - Giám đốc Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước thuộc Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (UEH), biến đổi khí hậu đang là thách thức lớn và gây ra nhiều khó khăn đối với kinh tế - xã hội và sự phát triển bền vững trên toàn cầu. Do đó, việc thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu không chỉ đòi hỏi sự thay đổi trong công nghệ, quản lý môi trường mà còn cần có sự điều chỉnh trong chính sách tài chính công, chính sách thuế, tín dụng ngân hàng, tài chính xanh, tín chỉ carbon…

Tuy nhiên, một trong những vấn đề khó khăn nhất hiện nay đối với các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, đó là việc thiếu nguồn lực tài chính để ứng phó với biến đổi khí hậu, hay còn gọi là tài chính khí hậu. Giống như nhiều quốc gia đang phát triển khác, Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức thiếu nguồn tài chính để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Thực tế cho thấy, Việt Nam đã và đang phải đối diện với nhiều thách thức của biến đổi khí hậu bởi sự gia tăng của một loạt hiện tượng khí hậu cực đoan, thiên tai, dịch bệnh... trong những năm gần đây. Trước bối cảnh đó, ngay từ sớm, Đảng, Nhà nước ta đã có những nhận thức sâu sắc trong việc đề ra các chính sách, định hướng tăng trưởng xanh, phát triển bền vững để ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, Việt Nam giống như nhiều quốc gia đang phát triển khác, đang phải đối mặt với thách thức thiếu nguồn tài chính để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Theo khảo sát, nhu cầu vốn để thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030 có thể lên tới khoảng 872 tỷ USD. Theo dự báo của World Bank (2022), Việt Nam cần thêm khoảng 368 tỷ USD (tương đương 6,8% GDP) để ứng phó với biến đổi khí hậu (trong giai đoạn 2022-2040).

Để thúc đẩy đầu tư vào các hoạt động giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu, bà Trương Thị Hạnh - Khoa Quản trị Kinh doanh - Trường Đại học Ngoại thương cho rằng, cần cho vay tín dụng ưu tiên tập trung vào các lĩnh vực như nông nghiệp và năng lượng sạch, giúp đảm bảo nguồn tài chính dành riêng cho các ngành có ảnh hưởng lớn đến môi trường. Bên cạnh đó, trái phiếu xanh cũng là một công cụ tài chính nổi bật, cho phép huy động vốn cho các dự án có lợi ích trực tiếp với môi trường, đồng thời thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư ủng hộ sáng kiến bền vững.

Theo bà Hạnh, chính sách bảo lãnh tín dụng từ Chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng, giúp giảm rủi ro cho các tổ chức tài chính khi đầu tư vào các dự án khí hậu. Cùng với đó, bảo hiểm chỉ số thời tiết mang lại sự bảo vệ cho ngành Nông nghiệp trước các rủi ro về thời tiết, khi các khoản thanh toán được thực hiện dựa trên các chỉ số thời tiết đo lường được như hạn hán hoặc lượng mưa. Chính sách giá mua ưu đãi dành cho các dự án năng lượng tái tạo cũng đã được triển khai để đảm bảo các dự án này có thể cạnh tranh với các nguồn năng lượng truyền thống.

Ngoài ra, các Ngân hàng Phát triển Quốc gia (NDBs), với sự hỗ trợ từ Chính phủ, đảm nhận vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn vay dài hạn, bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật cho các dự án bền vững, từ đó giảm thiểu rủi ro và khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân. Để tập trung nguồn lực vào các mục tiêu chiến lược, các quỹ khí hậu quốc gia được thiết lập, đóng vai trò điều phối tài chính cho các sáng kiến và chương trình liên quan đến khí hậu...

“Những chính sách này không chỉ tạo cơ hội phát triển kinh tế xanh mà còn hướng đến xây dựng nền tảng phát triển bền vững, giúp các quốc gia ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu”, bà Trương Thị Hạnh nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, không ít ý kiến cho rằng, có thể lập quỹ khí hậu quốc gia bởi Chính phủ nhằm huy động, phân phối và quản lý tài chính để đối phó với biến đổi khí hậu. Các quỹ này tập trung nguồn lực vào các dự án quan trọng và ưu tiên của quốc gia, nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững. Quỹ khí hậu quốc gia đóng vai trò điều phối và hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến và chương trình liên quan đến khí hậu, giúp đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả và tập trung vào các mục tiêu chiến lược của quốc gia.