Linh hoạt điều chỉnh dự toán, kế hoạch vốn

Một trong những những cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo Nghị quyết số 111/2024/QH15 là cho phép điều chỉnh dự toán ngân sách và kế hoạch đầu tư vốn hằng năm. Chính sách này đang phát huy tác dụng rõ rệt tại nhiều địa phương khi giúp tháo gỡ vướng mắc trong giải ngân, nhất là đối với các khoản vốn chuyển nguồn từ năm trước sang năm 2024.

Trước khi tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được phép điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước năm 2024 (chi thường xuyên) và phần ngân sách chưa giải ngân hết trong năm 2023, bao gồm cả chi đầu tư và chi thường xuyên. Các khoản này đã được chuyển tiếp sang năm 2024 theo quy định tại Nghị quyết 104/2023/QH15 và 108/2023/QH15.

UBND cấp tỉnh và cấp huyện theo thẩm quyền phân cấp được chủ động điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước của các chương trình mục tiêu quốc gia chưa giải ngân trong năm 2023 và đã được chuyển sang năm 2024. Khi các địa phương chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp, thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn từ cấp huyện được chuyển về cấp xã. 

Điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước từ dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ, không đủ điều kiện giải ngân kinh phí hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp để bổ sung dự toán cho các dự án thành phần khác trong cùng chương trình mục tiêu quốc gia phải bảo đảm không vượt quá tổng dự toán ngân sách nhà nước. Việc điều chỉnh này cũng không thay đổi cơ cấu chi đầu tư, chi thường xuyên của từng chương trình mục tiêu quốc gia đã được cấp có thẩm quyền giao.

Cùng với đó, điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước hằng năm giữa các dự án đầu tư trong danh mục dự án đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 trong cùng chương trình mục tiêu quốc gia cũng phải bảo đảm không vượt quá tổng mức vốn đầu tư đã được cấp có thẩm quyền giao trong kế hoạch đầu tư công trung hạn của từng dự án, tổng mức vốn trong năm của từng chương trình mục tiêu quốc gia.

Đẩy nhanh tiến độ giải ngân 

Theo Bộ Tài chính, tính đến thời điểm trước khi bộ máy chính quyền địa phương được sắp xếp lại, 34 tỉnh, thành phố đã triển khai cơ chế đặc thù này. Tổng số kinh phí được điều chỉnh chiếm khoảng 70% trong tổng vốn chuyển nguồn sang năm 2024. Việc điều chỉnh này cũng là giải pháp góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Nhờ đó, tỷ lệ giải ngân vốn từ các năm trước đạt tới 78% - một con số rất đáng chú ý trong bối cảnh nhiều nơi đang gặp khó khăn với tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Các địa phương cho rằng cơ chế này cho phép linh hoạt điều chuyển vốn từ những dự án không còn đối tượng hỗ trợ, không đủ điều kiện thực hiện hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp, sang các dự án có nhu cầu cấp bách hoặc có khả năng giải ngân nhanh. Đây là giải pháp thiết thực giúp tháo gỡ vướng mắc về thủ tục và đẩy nhanh tiến độ triển khai chương trình mục tiêu quốc gia.

Tuy vậy, một số địa phương như Quảng Ngãi, Bình Phước... vẫn còn tâm lý e ngại, chưa thực sự chủ động quyết định điều chỉnh dù đã được trao thẩm quyền. Nhiều nơi chỉ áp dụng sau khi nhận được văn bản hướng dẫn cụ thể từ cơ quan trung ương, khiến hiệu quả chính sách bị giảm đáng kể.

Việc cho phép địa phương điều chỉnh dự toán có thể gây khó khăn trong công tác giám sát, theo dõi tiến độ và kết quả thực hiện của các dự án thành phần do các Bộ, cơ quan trung ương phụ trách. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp trong quá trình triển khai.

Ngoài ra, cơ chế này chỉ có hiệu lực áp dụng đối với dự toán ngân sách nhà nước năm 2024 (chi thường xuyên) và dự toán ngân sách nhà nước chưa giải ngân hết trong năm 2023 (bao gồm chi đầu tư, chi thường xuyên) của các chương trình mục tiêu quốc gia đã được chuyển sang năm 2024. Các khoản kinh phí từ các năm chuyển sang năm 2025 hoặc các năm tiếp theo (nếu có) không được áp dụng.

Do đó, để tiếp tục tạo thuận lợi trong thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, việc điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước và dự toán ngân sách nhà nước sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 54, Điều 55 Luật Ngân sách nhà nước số 89/2025/QH15. Cùng với đó, việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm thực hiện theo quy định tại Điều 71 Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15, được sửa đổi, bổ sung tại khoản 32 Điều 7 Luật số 90/2025/QH15.

Việc cho phép điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước, kế hoạch đầu tư vốn hằng năm của từng chương trình mục tiêu quốc gia giúp góp phần đẩy nhanh giải ngân, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, hỗ trợ các địa phương triển khai kịp thời các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội theo kế hoạch.