Thích ứng với quá trình phát triển
Luật Đầu tư số 61/2020/QH14, được Quốc hội thông qua ngày 17/6/2020, đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả thu hút đầu tư trong và ngoài nước. Luật đã góp phần hoàn thiện hệ thống quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, cắt giảm những ngành, nghề không còn phù hợp, từ đó bảo đảm quyền tự do kinh doanh cho người dân và doanh nghiệp trong những lĩnh vực mà pháp luật không cấm hoặc không yêu cầu điều kiện.
Tiếp nối tinh thần cải cách, Luật số 57/2024/QH15 đã bổ sung những quy định mang tính phân cấp mạnh mẽ. Theo đó, một số loại dự án đã được chuyển giao thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Thủ tướng Chính phủ về cho UBND cấp tỉnh. Điều này không chỉ tinh giản thủ tục hành chính mà còn tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của địa phương trong việc quyết định đầu tư.
Một điểm nhấn quan trọng khác là việc bổ sung thủ tục đầu tư đặc biệt đối với các dự án đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao, thực hiện trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao... Việc chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” thể hiện cách tiếp cận mới trong xây dựng thể chế, nhằm rút ngắn thời gian triển khai dự án, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp mà vẫn bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước.
Mới đây nhất, Luật số 90/2025/QH15 tiếp tục sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư theo hướng tạo cơ chế vượt trội để phát triển mạnh mẽ các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững; nâng cao năng lực cạnh tranh trong việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực này. Luật tiếp tục đơn giản hóa quy trình thủ tục đối với các dự án này; đồng thời, giao Chính phủ quy định hồ sơ, trình tự, thủ tục hành chính.
Bên cạnh những kết quả tích cực, Luật Đầu tư đã bộc lộ một số hạn chế liên quan đến quy định về quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư, chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam, đầu tư từ Việt Nam ra nước ngoài… Điều này làm cho môi trường đầu tư kinh doanh trở nên kém hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với xu hướng cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài ngày càng gay gắt từ các nước trên thế giới và trong khu vực.
Theo đánh giá của cộng đồng doanh nghiệp, mặc dù Chính phủ đã có nhiều nỗ lực trong việc cải thiện môi trường đầu tư nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng, nhưng so với nhiều nước ASEAN thì hệ thống pháp luật và thủ tục hành chính của nước ta vẫn chưa thật sự đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư.
Thực tế cũng cho thấy, quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng chất lượng, hiệu quả và hội nhập sâu rộng hơn với khu vực và thế giới đã và đang đặt ra yêu cầu cấp bách phải tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách trong đó có Luật Đầu tư để thích ứng với đòi hỏi cao hơn của quá trình phát triển kinh tế - xã hội cũng như thực hiện cam kết quốc tế về tự do hóa đầu tư.
Tạo thuận lợi tối đa cho đầu tư kinh doanh
Đảng, Nhà nước đã khẳng định, hoàn thiện thể chế pháp luật là một trong những giải pháp chủ chốt, được coi là “đột phá của đột phá”, không chỉ là động lực, công cụ quan trọng để phát triển nhanh và bền vững của đất nước mà còn để củng cố lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý xã hội của Nhà nước trong “kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”.
Với tinh thần đó, nhằm thực hiện mục tiêu “năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật” theo nghị quyết của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ đề nghị sửa đổi tổng thể Luật Đầu tư. Dự thảo Luật thay thế đã được Bộ xây dựng, gửi xin ý kiến rộng rãi từ các bộ, ngành, địa phương và đối tượng chịu tác động.
Dự thảo lần này tập trung hoàn thiện các quy định về danh mục ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện; đối tượng hưởng ưu đãi, hỗ trợ đầu tư (bao gồm ngành, nghề ưu đãi đầu tư và địa bàn ưu đãi đầu tư); chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt.
Dự thảo Luật cũng đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính, bao gồm: Thủ tục quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư; cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư; thành lập tổ chức kinh tế thực hiện dự án của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài; phân cấp, phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư; thủ tục bảo đảm thực hiện dự án; điều chỉnh, chuyển nhượng, ngừng, chấm dứt hoạt động của dự án. Đồng thời, quy định cụ thể đối với hoạt động đầu tư ra nước ngoài.
Việc xây dựng, ban hành Luật Đầu tư (thay thế) lần này không chỉ nhằm cụ thể hóa các nghị quyết lớn của Đảng về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phát triển kinh tế tư nhân, mà còn để khơi thông nguồn lực, tháo gỡ rào cản, tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động đầu tư kinh doanh.
Với hướng tiếp cận mới, Luật sẽ tiếp tục hoàn thiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Đồng thời, mạnh dạn loại bỏ những điều kiện không cần thiết, bất hợp lý, góp phần đảm bảo quyền tự do kinh doanh một cách đầy đủ và nhất quán.
Bên cạnh đó, Luật cũng định hình lại cơ chế phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương, bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước nhưng vẫn linh hoạt, chủ động xử lý các vấn đề phát sinh từ thực tiễn. Qua đó, tháo gỡ những “nút thắt” về thể chế, tạo hành lang pháp lý vững chắc để Việt Nam tăng tốc phát triển trong kỷ nguyên hội nhập.
