Trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao bùng nổ và hoạt động tài chính – ngân hàng ngày càng số hóa, Cục Phòng, chống rửa tiền đã công bố "Báo cáo phân tích chiến lược về gian lận, lừa đảo chiếm đoạt tài sản giai đoạn 2020 – 2024".

Báo cáo đã đưa ra bức tranh toàn cảnh về các phương thức, thủ đoạn tinh vi trong các hoạt động tội phạm liên quan đến tài chính, được gửi tới các bộ, ngành liên quan và các đối tượng báo cáo thuộc quản lý của Ngân hàng Nhà nước nhằm nâng cao khả năng nhận diện, phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các giao dịch đáng ngờ có nguy cơ cao liên quan đến rửa tiền.

Một trong những nội dung nổi bật của báo cáo là việc nhận diện các dấu hiệu giao dịch có khả năng liên quan đến hành vi rửa tiền thông qua lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Cụ thể, các tài khoản có tần suất giao dịch cao trong ngày, thường xuyên phát sinh giao dịch qua Internet Banking bất kể ngày đêm, nội dung chuyển khoản sử dụng ký tự mã hóa, nickname hoặc dãy số theo cú pháp đặc biệt được coi là những chỉ báo đáng lưu ý.

Ngoài ra, việc sử dụng giấy tờ giả như CMND, CCCD, hộ chiếu hoặc giả danh người khác để mở tài khoản ngân hàng, thực hiện giao dịch cũng nằm trong diện cảnh báo.

Báo cáo còn chỉ rõ các trường hợp thuê, mượn tài khoản ngân hàng, hoặc giả danh cán bộ cơ quan công quyền để lừa đảo người dân chuyển tiền vào tài khoản do đối tượng kiểm soát.

Dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2020 – 2024 cho thấy xu hướng đáng lo ngại khi tội phạm tài chính ngày càng tận dụng không gian mạng để mở rộng phạm vi hoạt động.

Các vụ việc điển hình bao gồm lừa đảo đầu tư trực tuyến, dụ dỗ thực hiện “nhiệm vụ online” để nhận hoa hồng, kêu gọi góp vốn ảo, tạo ứng dụng tín dụng đen, chiếm quyền truy cập mạng xã hội để gửi tin nhắn lừa đảo.

Phân tích từ Cục Phòng, chống rửa tiền cho thấy 3 nhóm nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng của loại hình tội phạm này.

Trước hết là nhận thức của người dân còn hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn và hiểu biết về tài chính – ngân hàng.

Tiếp theo là sự bất cập trong công tác quản lý nhà nước, khi hệ thống pháp lý chưa theo kịp tốc độ phát triển của các giao dịch tài chính số, chế tài còn nhẹ đối với hành vi sử dụng tài khoản ngân hàng vào mục đích vi phạm pháp luật.

Cuối cùng là sự phối hợp thiếu đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, dẫn đến việc cảnh báo sớm và xử lý các giao dịch đáng ngờ còn chậm trễ.

Báo cáo nhấn mạnh, để nâng cao hiệu quả phòng, chống rửa tiền và gian lận tài chính, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ từ nhiều phía.

Đối với người dân, cần tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản cho người lạ, không truy cập vào đường dẫn không rõ nguồn gốc, không nhận lời tham gia các nhóm, hội kín trên mạng nếu chưa hiểu rõ mục đích, đặc biệt không cho thuê hoặc bán tài khoản ngân hàng.

Với các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan công an, nhiệm vụ cấp bách là tăng cường tuyên truyền, phổ biến các phương thức, thủ đoạn mới, đồng thời đẩy mạnh xử lý hình sự đối với hành vi lừa đảo để tạo tính răn đe.

Bên cạnh đó, các bộ ngành cần hoàn thiện khung pháp lý, đặc biệt là các quy định liên quan đến tài chính số, viễn thông và hình sự hóa hành vi sử dụng pháp nhân làm công cụ rửa tiền.

Việc nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ, sử dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo để giám sát và phát hiện bất thường trong các giao dịch tài chính được xem là yếu tố then chốt trong công tác phòng ngừa.