Xuất hiện nhiều bất cập trong thực thi

Theo Bộ Tài chính, Nghị định số 109/2013/NĐ-CP được ban hành trước thời điểm Luật Phí và lệ phí có hiệu lực (ngày 1/1/2017), vì vậy chưa bao quát đầy đủ các hành vi vi phạm được quy định trong Luật này. Cụ thể, Nghị định hiện chưa có chế tài xử phạt đối với các hành vi như: thu phí khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép; vi phạm trách nhiệm của tổ chức thu phí, lệ phí; tự đặt và thu các loại phí, lệ phí trái quy định.

Ngoài ra, một số quy định của Nghị định số 109/2013/NĐ-CP cũng không còn phù hợp với pháp luật hiện hành. Chẳng hạn, Điều 22 quy định xử phạt hành vi vi phạm về “đăng ký phí, lệ phí”, trong khi Luật Phí và lệ phí không đặt ra nghĩa vụ này. Bên cạnh đó, quy định về biện pháp khắc phục hậu quả, thẩm quyền lập biên bản và xử phạt cũng cần được sửa đổi để phù hợp với Luật Xử lý vi phạm hành chính và các nghị định hướng dẫn.

Cụ thể, Nghị định số 109/2013/NĐ-CP chưa có biện pháp khắc phục “buộc thực hiện trách nhiệm theo quy định của pháp luật về phí và lệ phí”; thẩm quyền xử phạt trong một số trường hợp chưa thống nhất với Nghị định số 189/2013/NĐ-CP; và chưa quy định rõ thẩm quyền lập biên bản của viên chức đang thi hành công vụ theo Nghị định số 118/2021/NĐ-CP. Những hạn chế này khiến việc thực thi các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phí và lệ phí chưa phát huy đầy đủ hiệu lực, hiệu quả.

Đáng chú ý, Nghị định số 109/2013/NĐ-CP hiện điều chỉnh chung ba lĩnh vực: phí và lệ phí, giá và hóa đơn. Tuy nhiên, đến nay, các lĩnh vực giá và hóa đơn đã được tách riêng và quy định tại hai nghị định mới: Nghị định số 87/2024/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong quản lý giá và Nghị định số 125/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế, hóa đơn. Do đó, việc xây dựng nghị định riêng về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phí và lệ phí là cần thiết nhằm bảo đảm tính chuyên biệt, đồng bộ và phù hợp với bối cảnh pháp lý mới.

Đảm bảo đồng bộ với hệ thống pháp luật

Thực hiện Quyết định số 1688/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã được giao nhiệm vụ xây dựng và trình Chính phủ dự thảo nghị định thay thế Nghị định số 109/2013/NĐ-CP trong tháng 12/2025. Dự thảo Nghị định mới sẽ kế thừa những quy định còn phù hợp, đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng để khắc phục những tồn tại nêu trên.

Mục tiêu của việc ban hành Nghị định mới là thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước về xử lý vi phạm hành chính và quản lý phí, lệ phí; thiết lập hành lang pháp lý đầy đủ cho hoạt động xử phạt; bảo đảm tính răn đe, công bằng, minh bạch; và góp phần nâng cao kỷ cương, kỷ luật tài chính – ngân sách.

Quan điểm xây dựng nghị định được xác định là bám sát quy định của pháp luật hiện hành, bảo đảm tính khả thi và đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Nghị định sẽ có bố cục hợp lý, nội dung rõ ràng, tập trung vào quy định cụ thể về hành vi vi phạm, hình thức xử phạt, mức phạt, biện pháp khắc phục hậu quả, cũng như thẩm quyền lập biên bản và xử phạt trong lĩnh vực phí và lệ phí.

Nghị định mới sẽ quy định các hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt, mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với từng hành vi vi phạm hành chính, thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính và thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phí và lệ phí.

Đối tượng áp dụng sẽ là các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực phí và lệ phí; người có thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính và người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phí và lệ phí; các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan.

Việc ban hành nghị định thay thế Nghị định 109/2013/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ góp phần hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, đảm bảo công bằng, minh bạch trong hoạt động thu phí, lệ phí; qua đó, đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế, tăng cường kỷ luật tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.