Thị trường trái phiếu phải trở thành kênh huy động và phân bổ vốn trung – dài hạn chủ yếu cho nền kinh tế

“Trong bối cảnh mới, Đảng và Nhà nước đang đặt ra mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên cho năm 2026 và các năm tiếp theo. Do đó, yêu cầu đặt ra với thị trường trái phiếu, bao gồm cả trái phiếu Chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp, là rất lớn, trở thành kênh huy động và phân bổ vốn trung, dài hạn chủ yếu, quan trọng cho tăng trưởng kinh tế” — Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh. Đây không chỉ là định hướng chính sách, mà còn là thông điệp về vai trò trụ cột của thị trường trái phiếu trong giai đoạn phát triển mới.

Thị trường trái phiếu, cùng với tín dụng ngân hàng và thị trường cổ phiếu, đang được xem là một trong ba trụ cột của thị trường vốn quốc gia. Việc phát triển kênh huy động vốn trung – dài hạn không chỉ nhằm giảm phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng mà còn tạo nền tảng bền vững cho đầu tư công, phát triển hạ tầng và chuyển đổi xanh, những mục tiêu trọng tâm của giai đoạn 2026–2030.

Giữ vững đà ổn định và quy mô huy động vốn

Theo bà Phạm Thị Thanh Tâm – Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính), năm 2025, dù bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước còn nhiều biến động, thị trường trái phiếu vẫn duy trì được đà tăng trưởng tích cực và ổn định.

Tổng mức vốn huy động qua thị trường trái phiếu đạt hơn 730 nghìn tỷ đồng, tương đương 27% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, đưa quy mô thị trường cuối năm 2025 lên khoảng 3,83 triệu tỷ đồng, bằng 33,3% GDP năm 2024. Trong đó, trái phiếu Chính phủ (TPCP) tiếp tục là kênh huy động vốn chủ đạo, đáp ứng 70% nhu cầu vốn của ngân sách trung ương và 80% tổng huy động vốn trong nước của Chính phủ giai đoạn 2021–2025.

Đại diện Kho bạc Nhà nước (KBNN) cho biết, năm 2025, cơ quan này đã tổ chức thành công 43/52 phiên đấu thầu TPCP tại HNX, với tổng khối lượng phát hành 283.429 tỷ đồng, đạt 57% kế hoạch cả năm. Kỳ hạn phát hành bình quân đạt 9,84 năm, lãi suất huy động bình quân 3,07%/năm, đáp ứng mục tiêu xây dựng danh mục nợ an toàn, bền vững theo Nghị quyết 07-NQ/TW và Nghị quyết 23/2021/QH15.

Trên thị trường thứ cấp, giá trị niêm yết TPCP đạt 2.468.720 tỷ đồng, tăng 11,11% so với cuối năm 2024; giá trị giao dịch bình quân 15.271 tỷ đồng/phiên, tăng 29,6%; trong đó Outright chiếm 70,69%, Repos chiếm 29,31%. Đáng chú ý, nhà đầu tư nước ngoài mua ròng 2.832 tỷ đồng, chiếm 3,64% tổng giao dịch, phản ánh niềm tin quay trở lại của dòng vốn ngoại đối với thị trường trái phiếu Việt Nam.

Theo KBNN, giai đoạn 2026–2030, khi hàng loạt dự án đầu tư công trọng điểm được triển khai, TPCP sẽ tiếp tục giữ vai trò xương sống huy động vốn quốc gia. Cơ quan này sẽ đa dạng hóa kỳ hạn, phương thức vay, sản phẩm phát hành, đồng thời khuyến khích sự tham gia của các quỹ bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, quỹ hưu trí và ngân hàng thương mại, qua đó tăng tỷ trọng nhà đầu tư dài hạn và củng cố tính bền vững của thị trường. Việc phát triển nhà đầu tư tổ chức dài hạn sẽ giúp thị trường TPCP hoạt động ổn định hơn, hỗ trợ chính sách tài khóa – tiền tệ và giảm rủi ro thanh khoản cho hệ thống tài chính quốc gia, đại diện KBNN nhận định.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi, củng cố kỷ luật và tính minh bạch

Theo ông Lê Trung Hải – Phó Trưởng Ban Giám sát các công ty đại chúng (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - UBCKNN), năm 2025, tỷ lệ dư nợ trái phiếu doanh nghiệp (TPDN)/GDP đạt 10,2%, phản ánh xu hướng phục hồi vững chắc của kênh huy động vốn doanh nghiệp sau giai đoạn tái cơ cấu mạnh mẽ.

Tổng giá trị phát hành 9 tháng đầu năm đạt gần 462,7 nghìn tỷ đồng, tăng 44% so với cùng kỳ 2024. Trong đó có 10 đợt phát hành ra công chúng trị giá 21 nghìn tỷ đồng (15,8%) và 386 đợt phát hành riêng lẻ trị giá 441,7 nghìn tỷ đồng (84,2%).

Kỳ hạn phát hành bình quân của TPDN trong nước đạt 3,66 năm, lãi suất phát hành bình quân 7,23%/năm. Cơ cấu ngành phát hành tập trung vào tổ chức tín dụng (66,27%) và doanh nghiệp bất động sản (26,13%), phản ánh nhu cầu vốn trung – dài hạn cao ở hai lĩnh vực này.

Hai nhóm ngành phát hành chủ lực là ngân hàng (70% TPDN riêng lẻ, 86,37% ra công chúng) và bất động sản (22% và 10,24%), cho thấy dòng vốn doanh nghiệp đang quay trở lại, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm của nền kinh tế.

Tại HNX, có 361 mã TPDN của 85 doanh nghiệp được đăng ký giao dịch với tổng giá trị 393.052 tỷ đồng; đồng thời 841 mã trái phiếu đã thanh toán gốc, lãi với tổng giá trị 27,9 nghìn tỷ đồng, phản ánh kỷ luật tài chính và nghĩa vụ công bố thông tin được cải thiện rõ rệt. Cùng với đó, giá trị trái phiếu được mua lại trước hạn trong 10 tháng đạt 247.213 tỷ đồng, cho thấy doanh nghiệp đang chủ động tái cơ cấu nguồn vốn và giảm áp lực đáo hạn.

Tổng giá trị giao dịch TPDN riêng lẻ đạt hơn 1,1 triệu tỷ đồng, bình quân 5.383 tỷ đồng/phiên, tăng 30% so với cùng kỳ 2024. Ngoài ra, năm 2025 có hai đợt phát hành quốc tế tổng trị giá 350 triệu USD, kỳ hạn bình quân 4,71 năm, lãi suất phát hành bình quân 5,86%/năm.

Ông Lê Trung Hải nhấn mạnh, năm 2026 UBCKNN sẽ tiếp tục hoàn thiện khung chính sách, nâng chất lượng hàng hóa và dịch vụ trên thị trường, đồng thời tăng cường giám sát phát hành riêng lẻ, phát triển thị trường thứ cấp TPDN, hướng tới kênh huy động vốn trung – dài hạn chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả hơn.

“TPDN đã trải qua giai đoạn điều chỉnh sâu để tái thiết niềm tin. Giai đoạn tới, tính minh bạch, công bố thông tin đầy đủ và xếp hạng tín nhiệm sẽ là ba trụ cột quan trọng giúp thị trường phát triển lành mạnh và bền vững,” ông nói thêm.

Hướng tới trái phiếu xanh và nhà đầu tư chuyên nghiệp

Theo bà Phạm Thị Thanh Tâm, Bộ Tài chính đang phối hợp với các bộ, ngành xây dựng Đề án thí điểm phát hành trái phiếu Chính phủ xanh, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và triển khai trong năm 2026. Đây được xem là bước đi quan trọng trong chiến lược huy động vốn cho các dự án đầu tư công xanh, phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng sạch, phù hợp với cam kết giảm phát thải ròng (Net Zero) của Việt Nam (theo định hướng phát triển bền vững của Chính phủ).

Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh, các cơ quan quản lý cần hoàn thiện khung pháp lý, cải tiến kỹ thuật phát hành, phối hợp chính sách tài khóa – tiền tệ để bảo đảm hiệu quả huy động vốn, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường, đặc biệt là trái phiếu Chính phủ xanh, và khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức có tiềm lực tài chính như quỹ đầu tư, quỹ hưu trí, doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng thương mại.

Ông Nguyễn Hoàng Dương- Phó Chủ tịch UBCKNN cho biết, cơ quan quản lý sẽ tổng hợp các ý kiến chỉ đạo và thảo luận tại hội nghị để hoàn thiện các giải pháp phát triển thị trường TPCP và TPDN, hướng tới mở rộng quy mô, nâng chuẩn vận hành và đáp ứng nhu cầu vốn trung – dài hạn của nền kinh tế giai đoạn 2026–2030.

Với nền tảng đã được củng cố trong giai đoạn 2021–2025, cùng các bước đi mới như triển khai TPCP xanh, mở rộng tệp nhà đầu tư tổ chức và nâng cao chất lượng giám sát thị trường, thúc đẩy tính minh bạch và chiều sâu thanh khoản, thị trường trái phiếu Việt Nam đang hướng tới vai trò kênh dẫn vốn trung tâm của nền kinh tế, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng nhanh, xanh và bền vững trong thập kỷ tới.