Từ các điểm mới về PPP...

Theo bà Nguyễn Thị Linh Giang, Chánh Văn phòng Đối tác công tư (Cục Quản lý Đấu thầu – Bộ Tài chính), hệ thống pháp lý cho PPP hiện nay đã tương đối đầy đủ, tạo hành lang minh bạch, thuận lợi cho nhà đầu tư.

“Từ Luật PPP đến các nghị định hướng dẫn đều đã được sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tiễn. Lĩnh vực đầu tư được mở rộng, bỏ quy mô tối thiểu; quy trình lựa chọn nhà đầu tư được đơn giản hóa; đồng thời nâng tỷ lệ vốn nhà nước trong dự án PPP nhằm tăng sức hấp dẫn đối với khu vực tư nhân,” bà Giang cho biết.

Bên cạnh đó, cơ chế chia sẻ phần tăng – giảm doanh thu giữa Nhà nước và nhà đầu tư cũng là một điểm tiến bộ quan trọng, giúp hai bên cùng chia sẻ rủi ro, bảo đảm hài hòa lợi ích. Các quy định mới cũng cho phép bổ sung dự án BT (xây dựng – chuyển giao), cũng như quy định rõ ràng về xử lý hợp đồng chấm dứt trước hạn, qua đó tăng tính khả thi và độ an toàn pháp lý của các dự án.

Với những đổi mới này, mô hình PPP không chỉ giúp huy động vốn ngoài ngân sách, mà còn góp phần đổi mới tư duy đầu tư công, khi Nhà nước đóng vai trò định hướng, còn khu vực tư nhân đảm nhiệm triển khai và vận hành linh hoạt hơn. Đồng thời còn tạo giá trị mới, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

... đến những kỳ vọng về đầu tư phát triển

Câu chuyện phát triển hạ tầng tại Cao Bằng là minh chứng cụ thể cho hiệu quả của mô hình PPP.

Là tỉnh miền núi biên giới có vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế – quốc phòng, song trong nhiều năm, Cao Bằng vẫn là một trong những địa phương khó khăn nhất cả nước do hạ tầng yếu kém.

Hiện nay, Cao Bằng chỉ có hai tuyến quốc lộ chính: Quốc lộ 3 (Hà Nội – Thái Nguyên – Bắc Kạn – Cao Bằng) và Quốc lộ 4A (Hà Nội – Lạng Sơn – Cao Bằng). Quãng đường di chuyển dài, thời gian từ Hà Nội lên Cao Bằng mất từ 6 đến 7 giờ, qua địa hình đèo dốc, hiểm trở. Hạn chế về giao thông khiến tỉnh khó thu hút đầu tư, chậm khai thác tiềm năng du lịch, thương mại biên giới và logistics.

Theo ông Đỗ Trọng Khánh, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Cao Bằng, ban đầu, rất ít nhà đầu tư mặn mà vì địa hình khó, khả năng thu hồi vốn thấp. Tuy nhiên, nhờ khung pháp lý rõ ràng của Luật PPP, dự án đã thu hút được nhà đầu tư lớn, đủ năng lực tài chính và kinh nghiệm. Đây là ví dụ sinh động cho thấy PPP giúp địa phương khó khăn vẫn có thể thực hiện các dự án hạ tầng quy mô lớn.

Ghi nhận thực tế cho thấy, dự án cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh được xem là “cú hích” chiến lược, mở ra cơ hội phát triển đột phá cho địa phương.

Theo ông Lê Thanh Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Đèo Cả – đơn vị tham gia dự án, đây là công trình được thực hiện theo mô hình PPP++, trong đó nhà đầu tư đồng thời là nhà thầu, triển khai dự án theo hình thức tổng thầu EC/EPC thay vì nhiều nhà thầu đơn lẻ.

“Mô hình này giúp huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau, tăng hiệu quả tài chính, giảm thiểu rủi ro trong suốt quá trình thi công. Đặc biệt, trong điều kiện Cao Bằng ‘bốn không’ – không sân bay, không đường sắt, không cảng biển, không đường thủy, thì việc có tuyến cao tốc kết nối các trung tâm kinh tế lớn là vô cùng cấp thiết,” ông Tuấn cho biết.

Đại diện Tập đoàn Đèo Cả cũng chia sẻ, quá trình thi công dự án gặp không ít khó khăn do mưa lũ kéo dài gây sạt lở, hư hại hạ tầng và máy móc, thiệt hại hàng chục tỷ đồng. Mặc dù vậy, với quyết tâm hoàn thành dự án theo đúng tiến độ đề ra, nhà đầu tư vẫn đang khắc phục khó khăn đẩy nhanh tiến độ thi công các cấu phần, phấn đấu đưa vào khai thác trong quý III/2026.

Quan trọng hơn, nếu như trước đây, PPP chủ yếu được áp dụng trong các dự án hạ tầng giao thông, thì nay, mô hình này đang được mở rộng sang lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – những trụ cột phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.

Chia sẻ rõ hơn ông Phạm Thy Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu (Bộ Tài chính) dẫn chứng, Nghị định 180/2025/NĐ-CP vừa ban hành đã mở ra cơ chế hợp tác công – tư trong lĩnh vực khoa học công nghệ. “Nhà đầu tư tư nhân có thể tham gia trực tiếp vào các dự án xây dựng hạ tầng số, phát triển công nghệ chiến lược hoặc thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học. Đây là bước tiến lớn, khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào đổi mới sáng tạo,” ông Hùng nhấn mạnh.

Nghị định này cũng đơn giản hóa thủ tục, cắt bỏ bước lập chủ trương đầu tư và cho phép chỉ định nhà đầu tư sở hữu công nghệ chiến lược, giúp rút ngắn đáng kể thời gian triển khai. Cơ chế mới này kỳ vọng sẽ tạo ra “làn sóng PPP” trong lĩnh vực công nghệ, khi doanh nghiệp tư nhân có cơ hội lớn hơn để đóng góp vào chiến lược quốc gia về chuyển đổi số.

“PPP trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo không chỉ huy động được vốn, mà còn tận dụng được năng lực vận hành và tư duy sáng tạo của doanh nghiệp. Nhà nước định hướng, còn doanh nghiệp triển khai linh hoạt – đây chính là sự kết hợp tạo ra giá trị thực,” ông Hùng nhận định.

Hiện Nhà nước cũng đang đặt hàng doanh nghiệp lớn sản xuất sản phẩm chiến lược và khuyến khích khu vực tư nhân tham gia thương mại hóa kết quả nghiên cứu, giúp đưa sáng chế, công trình khoa học vào thực tiễn thay vì chỉ nằm trên giấy.

Mô hình PPP đang dần chứng minh vai trò như một “đòn bẩy” giúp Việt Nam phát triển hạ tầng hiện đại, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Khi Nhà nước và doanh nghiệp cùng đồng hành, những dự án lớn từ cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh đến các trung tâm công nghệ số, phòng thí nghiệm quốc gia – sẽ được triển khai nhanh hơn, hiệu quả hơn, tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững giai đoạn 2026–2030.