Chia sẻ tại Hội nghị Đổi mới sáng tạo mở, diễn ra ngày 2/12 tại TP. Hà Nội, bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam nhận định, Việt Nam đang trải qua một thời điểm chuyển đổi số quan trọng. Theo đó, quá trình số hóa nhanh chóng và tầm nhìn phát triển quốc gia đầy tham vọng đã đặt AI vào trung tâm các thảo luận về tương lai. Việt Nam cũng đặt mục tiêu trở thành quốc gia dẫn đầu về AI vào năm 2030, đồng thời xếp thứ hai trong ASEAN về số lượng startup AI, chỉ sau Singapore.
 |
| Có tới 61% người Việt lo mất việc hoặc không tìm được việc làm do AI. Ảnh minh họa. |
Tuy nhiên, cơ hội phát triển này đi kèm với nhiều thách thức xã hội. Bà Đỗ Lê Thu Ngọc - Trưởng Phòng Tăng trưởng bao trùm (UNDP Việt Nam) cho rằng, AI đang dần thay thế các công việc cơ bản, vốn là bước đệm sự nghiệp của giới trẻ. Các công việc như hành chính, lập lịch, soạn thảo văn bản, dịch thuật hay nghiên cứu ngày càng bị máy móc đảm nhận, khiến người trẻ mất cơ hội tích lũy kinh nghiệm ban đầu và xây dựng nền tảng nghề nghiệp.
Theo báo cáo, mức độ lo ngại về AI ở Việt Nam cao hơn nhiều so với các quốc gia phát triển, nơi các chiến lược đào tạo lại kỹ năng và hỗ trợ nghề nghiệp đã giúp người lao động thích ứng. Tại các nước phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp, dệt may hay lắp ráp, việc mất việc làm do AI sẽ gây áp lực lớn, bởi chuyển đổi sang ngành nghề mới không dễ dàng, trong khi lợi thế về lao động giá rẻ đang giảm sút trước sự xuất hiện của robot tích hợp AI.
Không chỉ người lao động, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang chậm triển khai AI. Mặc dù hệ sinh thái startup năng động, tỷ lệ sẵn sàng ứng dụng AI trong doanh nghiệp giảm từ 27% năm 2023 xuống còn 22% năm 2024. Báo cáo chỉ ra rằng 64% doanh nghiệp chưa ứng dụng hoặc chưa chắc chắn về việc sử dụng AI tạo sinh (GenAI). Điều này cho thấy Việt Nam cần cải thiện năng lực công nghệ của doanh nghiệp để tận dụng cơ hội tăng trưởng.
Mặc dù AI có thể đóng góp thêm 2% GDP thông qua việc tạo ra ngành nghề mới, nhưng nếu hạ tầng số và kỹ năng chưa được chuẩn bị, lợi ích này sẽ tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn, bỏ lại các khu vực nông thôn và nhóm dễ bị tổn thương. Bà Ramla Khalidi nhấn mạnh, Việt Nam có vị thế tốt để khai thác AI cho tăng trưởng bền vững nếu giải quyết các khoảng cách về kỹ năng số, chất lượng dữ liệu, đồng thời mở rộng cơ hội cho phụ nữ và cộng đồng nông thôn.
Theo các chuyên gia, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện quyết tâm chính trị cao, triển khai các chính sách và đầu tư mạnh mẽ vào chuyển đổi số và AI. Hạ tầng số được cải thiện nhanh chóng, với phủ sóng 4G gần như toàn quốc, triển khai 5G đang diễn ra và xếp hạng chính phủ điện tử được nâng cao, tạo nền tảng cho việc áp dụng công nghệ trong nhiều lĩnh vực thiết yếu.
Để đảm bảo AI phục vụ phát triển con người một cách công bằng, UNDP đề xuất ba nguyên tắc chính. Thứ nhất, đặt con người làm trung tâm, đảm bảo đổi mới công nghệ hướng tới nâng cao năng lực và khai thác tiềm năng của mọi người. Nguyên tắc thứ hai là quản trị đổi mới có trách nhiệm, xây dựng quy định rõ ràng, dựa trên rủi ro và bảo vệ đạo đức, quyền riêng tư.
Nguyên tắc thứ ba là chuẩn bị cho tương lai bằng đầu tư vào nhân tài và hạ tầng bền vững, đảm bảo khả năng tiếp cận kỹ thuật số như một hạ tầng thiết yếu. Báo cáo nhấn mạnh, nếu các biện pháp này được thực hiện đồng bộ, Việt Nam sẽ vừa bảo vệ người lao động khỏi tác động tiêu cực của AI, vừa tận dụng tiềm năng công nghệ để thúc đẩy tăng trưởng bền vững và bao trùm.
