Sách trắng Doanh nghiệp Việt Nam năm 2025 đã phác họa một số nét nổi bật của doanh nghiệp Việt Nam, cho thấy, năm 2023 tiếp tục xu hướng mở rộng về quy mô nhưng đồng thời đối diện với nhiều thách thức về hiệu quả hoạt động. Số lượng doanh nghiệp và tổng nguồn vốn tiếp tục tăng, cho thấy tiềm năng phát triển và sức hút của khu vực. Tuy nhiên, hiệu quả sản xuất kinh doanh và các chỉ tiêu sinh lợi đồng loạt giảm, quy mô lao động bình quân một doanh nghiệp thu hẹp, năng suất và hiệu quả sử dụng vốn, lao động đều suy giảm, đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao hiệu quả, năng lực quản trị và năng lực cạnh tranh nhằm đảm bảo tăng trưởng bền vững.
 |
| Doanh nghiệp ngoài nhà nước chiếm tỷ trọng áp đảo về số lượng doanh nghiệp và lao động, nắm giữ hơn một nửa nguồn vốn và đóng góp trên một nửa doanh thu của toàn bộ khu vực doanh nghiệp. |
Doanh nghiệp ngoài nhà nước chiếm tỷ trọng áp đảo về số lượng doanh nghiệp và lao động, nắm giữ hơn một nửa nguồn vốn và đóng góp trên một nửa doanh thu của toàn bộ khu vực doanh nghiệp. Đây là bộ phận quan trọng, giữ vai trò là một trong những động lực chính của nền kinh tế. Dù phần lớn doanh nghiệp có quy mô nhỏ và hiệu quả sản xuất kinh doanh còn khiêm tốn - thể hiện qua doanh thu, lợi nhuận bình quân và các chỉ tiêu sinh lợi (ROA, ROE, ROS) ở mức thấp nhất trong ba khu vực - khu vực này vẫn ghi nhận tốc độ tăng nhanh về lao động và vốn, cho thấy tiềm năng mở rộng và phát triển, đặc biệt khi các giải pháp nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh được triển khai đồng bộ.
Doanh nghiệp nhà nước tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Dù chiếm tỷ trọng rất nhỏ về số lượng doanh nghiệp và lao động nhưng sở hữu nguồn vốn lớn và đóng góp đáng kể vào doanh thu và lợi nhuận của toàn bộ khu vực doanh nghiệp. Đây là khu vực duy nhất ghi nhận sự cải thiện về quy mô lao động bình quân và hiệu suất sử dụng lao động; đồng thời có mức tăng nhanh nhất về quy mô nguồn vốn bình quân và doanh thu bình quân. Các chỉ tiêu ROE, ROS và thu nhập bình quân một lao động đều ở mức cao nhất trong ba khu vực. Những kết quả này phản ánh năng lực hoạt động tương đối ổn định của doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức.
Doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng nhỏ về số lượng doanh nghiệp nhưng thu hút lực lượng lao động lớn, đóng góp gần 1/3 doanh thu và gần 1/2 lợi nhuận của toàn bộ khu vực doanh nghiệp. Năm 2023, doanh nghiệp FDI ghi nhận tốc độ tăng số lượng doanh nghiệp nhanh nhất, duy trì chỉ số nợ thấp và vòng quay vốn cao nhất, phản ánh khả năng quản lý tài chính và sử dụng vốn linh hoạt. Doanh thu bình quân doanh nghiệp FDI giảm sâu nhất, hiệu suất sử dụng lao động thấp nhất trong ba khu vực, điều này có thể xuất phát từ đặc thù ngành nghề và mức đãi ngộ lao động của doanh nghiệp FDI thường cao hơn mặt bằng chung, khiến chi phí lao động của khu vực này tương đối cao. Kết quả cho thấy khu vực FDI vẫn còn dư địa để nâng cao giá trị gia tăng và khai thác tốt hơn nguồn lực, đồng thời tiếp tục phát huy thế mạnh về chất lượng nhân lực và môi trường làm việc.
Nhìn chung, mỗi loại hình doanh nghiệp đều có vai trò và đặc điểm nổi bật riêng: Doanh nghiệp nhà nước nắm giữ nguồn lực vốn lớn, duy trì hiệu quả hoạt động tương đối ổn định và thường dẫn đầu về các chỉ tiêu sinh lợi cũng như thu nhập bình quân một lao động, dù quy mô về số lượng và lao động chiếm tỷ trọng nhỏ. Doanh nghiệp ngoài nhà nước chiếm tỷ trọng áp đảo về số lượng và lao động, là lực lượng nòng cốt thúc đẩy tăng trưởng, nhưng hiệu quả bình quân còn khiêm tốn, cần cải thiện năng lực cạnh tranh để phát huy hết tiềm năng. Doanh nghiệp FDI đóng góp lớn về lợi nhuận, có ưu thế trong quản lý tài chính và sử dụng vốn, nhưng hiệu suất sử dụng lao động và tăng trưởng doanh thu bình quân vẫn cần cải thiện nhằm khai thác tốt hơn nguồn lực và thế mạnh về quy mô.
Khu vực dịch vụ chiếm gần 70% số lượng doanh nghiệp và tổng nguồn vốn, nhưng chỉ sử dụng 39% lao động, song vẫn tạo ra hơn một nửa doanh thu và lợi nhuận của toàn bộ khu vực doanh nghiệp, phản ánh năng suất lao động cao hơn các khu vực còn lại. Thu nhập bình quân một lao động ở mức cao nhất và chỉ số nợ cũng đứng đầu, cho thấy sự hiện diện của nhiều ngành dịch vụ tạo giá trị gia tăng lớn, đồng thời thể hiện mức độ sử dụng đòn bẩy vốn cao, tiềm ẩn rủi ro tài chính nếu hiệu quả sinh lợi không được cải thiện. Tuy nhiên, doanh thu, lợi nhuận và hiệu suất sinh lợi bình quân trên mỗi doanh nghiệp lại thấp hơn khu vực công nghiệp - xây dựng, cùng với quy mô lao động bình quân nhỏ nhất, cho thấy nguồn lực của khu vực dịch vụ còn phân tán và hiệu quả khai thác vốn chưa tối ưu.
Khu vực công nghiệp - xây dựng chiếm gần 1/3 số doanh nghiệp và nguồn vốn của toàn bộ doanh nghiệp, nhưng sử dụng tới 3/5 số lao động và có quy mô lao động bình quân một doanh nghiệp lớn nhất. Khu vực này đóng góp gần 1/2 doanh thu thuần và lợi nhuận trước thuế, với doanh thu thuần bình quân mỗi doanh nghiệp cao nhất, gấp đôi các khu vực còn lại. Đây cũng là khu vực dẫn đầu về hiệu suất sử dụng lao động, tốc độ quay vòng vốn, ROA và ROE, cho thấy khả năng khai thác và sử dụng nguồn lực tương đối hiệu quả. Trong nội bộ khu vực, nhóm ngành công nghệ cao nổi bật với quy mô doanh nghiệp lớn, doanh thu thuần và lợi nhuận trước thuế vượt trội, ROA, ROE, ROS cao nhất và chỉ số nợ thấp nhất, thể hiện hiệu quả kinh doanh cùng năng lực quản trị tài chính ổn định.
Doanh nghiệp tiếp tục là lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế, ổn định chính trị - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng và an sinh xã hội. Khu vực này tạo việc làm cho người lao động, đóng góp nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước và giữ vai trò tiên phong trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, tạo nền tảng cho nền kinh tế hiện đại, hội nhập và bền vững.
