Bắc Ninh là một trong 18 tỉnh, thành phố trên cả nước có tất cả đơn vị cấp xã và cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (NTM). Hiện, các địa phương trong tỉnh đang tích cực triển khai xây dựng NTM nâng cao, hướng tới xây dựng NTM kiểu mẫu, đồng thời thực hiện hiệu quả Quy hoạch chung đô thị Bắc Ninh đến năm 2045.

Trước thời điểm sáp nhập (01/7/2025), tỉnh Bắc Ninh (cũ) có 66 xã và tỉnh Bắc Giang (cũ) sau sắp xếp còn 143 xã. Như vậy, toàn tỉnh Bắc Ninh trước sáp nhập có tổng cộng 209 xã tham gia Chương trình xây dựng nông thôn mới. Đến hết tháng 6/2025, kết quả chung toàn tỉnh Bắc Ninh mới đạt được kết quả rất tích cực: Đã có 185/209 xã (trong đó có 8 xã đặc biệt khó khăn) được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (tỷ lệ 88,5%), trong đó, nhiều xã đã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu. Bên cạnh đó, trên địa bàn đã có 516 thôn đạt chuẩn nông thôn mới và 452 thôn kiểu mẫu, góp phần quan trọng làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Tỉnh Bắc Ninh (mới) đã tập trung triển khai đồng bộ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới với quyết tâm chính trị cao và sự tham gia tích cực của nhân dân thời gian qua đã đạt được một số kết quả quan trọng. Một trong những điểm sáng nổi bật của Bắc Ninh trong xây dựng nông thôn mới là tinh thần chủ động, tự giác và đồng lòng của người dân. Trong giai đoạn 2021 - 2025, người dân toàn tỉnh đã tự nguyện hiến hơn 660.000 m² đất, tháo dỡ 52.000 m² tường rào và đóng góp trên 150.000 ngày công lao động để làm đường giao thông, kênh mương, nhà văn hóa. Nhiều địa phương như Gia Bình, Yên Phong, Tiên Du, Lương Tài… đã trở thành những điển hình tiêu biểu trong phong trào “Dân làm - dân hưởng”, góp phần tạo nên diện mạo nông thôn khang trang, văn minh.

Không chỉ dừng lại ở đó, Bắc Ninh còn tiên phong triển khai nhiều mô hình phát triển bền vững, phù hợp với xu thế hiện nay. Nổi bật là các mô hình về môi trường và năng lượng tái tạo như Nhà máy điện rác Lương Tài, Nhà máy xử lý rác Ngũ Thái, Phù Lãng… Những công trình này không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường mà còn tận dụng hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo, góp phần xây dựng nông thôn Bắc Ninh xanh, sạch và hiện đại.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số được đẩy mạnh với các mô hình nông thôn thông minh, giao dịch điện tử, quản lý hành chính trực tuyến. Mô hình OCOP gắn với du lịch cộng đồng cũng đang phát huy hiệu quả, khai thác thế mạnh văn hóa làng nghề truyền thống như tranh Đông Hồ, quan họ Viêm Xá, du lịch sinh thái Sâm Nam - núi Dành, Chè Bản Ven… Những mô hình này không chỉ gìn giữ giá trị văn hóa mà còn mở ra hướng sinh kế bền vững cho người dân. Nhờ đó, tỷ trọng xã đạt chuẩn NTM nâng cao, kiểu mẫu ngày càng tăng, thể hiện sự chuyển dịch rõ nét từ đầu tư hạ tầng sang nâng cao chất lượng dịch vụ công, cảnh quan, môi trường, văn hóa và đời sống.

OCOP - điểm sáng trong xây dựng nông thôn mới Bắc Ninh

Không chỉ tập trung đầu tư hạ tầng, Bắc Ninh còn đặc biệt chú trọng phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn. Từ bàn tay cần cù và tư duy đổi mới của người dân Kinh Bắc, những sản phẩm OCOP mang đậm bản sắc quê hương đã vươn xa, góp phần khẳng định thương hiệu nông thôn Bắc Ninh trên bản đồ kinh tế nông nghiệp cả nước.

Các mô hình sản xuất hiệu quả được nhân rộng, đặc biệt là mô hình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã được Tỉnh quan tâm chỉ đạo và có chính sách hỗ trợ kịp thời. Đến nay, toàn tỉnh có 773 sản phẩm được công nhận từ 3 sao trở lên, trong đó 108 sản phẩm 4 sao, 1 sản phẩm 5 sao, nhiều sản phẩm đặc trưng của địa phương đã khẳng định thương hiệu trên thị trường. Tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 100%, trong đó 83,11% hộ sử dụng nước sạch theo quy chuẩn Việt Nam. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng lên mức khá, tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu, thấp hơn bình quân cả nước.

Sự lồng ghép giữa nông thôn mới với OCOP, tổ chức sản xuất, hợp tác xã và chuyển đổi số tạo động lực duy trì bền vững, các hoạt động văn hóa, thể thao phát triển sôi nổi, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được duy trì và nâng cao chất lượng. Hệ thống chính trị cơ sở được củng cố, an ninh nông thôn luôn ổn định - là nền tảng quan trọng cho phát triển bền vững.

 Giải pháp trong thời gian tới

Để hiện thực hóa các mục tiêu đã đề ra trong xây dựng nông thôn mới, tỉnh Bắc Ninh xác định nhiều nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết, tỉnh tiếp tục hoàn thiện cơ chế, huy động đa dạng nguồn lực; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, bảo đảm nguồn vốn kịp thời cho các địa phương. Nguồn lực sẽ được ưu tiên cho phát triển sản xuất, nâng cao đời sống người dân, nhất là ở vùng khó khăn, đồng thời lồng ghép hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia.

Cùng với đó, Bắc Ninh chú trọng thúc đẩy chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới. Tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý, sản xuất và cung cấp dịch vụ công; xây dựng các mô hình “nông thôn thông minh”, gắn phát triển thương mại điện tử với tiêu thụ nông sản, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Phát triển kinh tế nông thôn theo hướng xanh và bền vững cũng là mục tiêu trọng tâm. Bắc Ninh định hướng phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ; tăng cường liên kết chuỗi giá trị nông sản để nâng cao giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của sản phẩm. Tỉnh đồng thời chú trọng quy hoạch khu dân cư nông thôn theo hướng sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Về bảo vệ môi trường nông thôn, Bắc Ninh sẽ tiếp tục đầu tư hệ thống xử lý rác thải, nước thải tập trung; khuyến khích các mô hình sản xuất sạch, thân thiện môi trường, đặc biệt tại các làng nghề truyền thống - nơi lưu giữ giá trị văn hóa nhưng cũng đang chịu nhiều áp lực về ô nhiễm môi trường.

Cuối cùng, Tỉnh nhấn mạnh việc phát huy vai trò chủ thể của người dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Chính quyền các cấp tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức, khơi dậy tinh thần tự chủ, đoàn kết, gìn giữ bản sắc văn hóa, cùng nhau chung sức xây dựng quê hương Bắc Ninh ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Những giải pháp đồng bộ, thiết thực ấy đang mở ra hướng đi mới cho chương trình xây dựng nông thôn mới ở Bắc Ninh. Với quyết tâm của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của nhân dân, tin rằng Bắc Ninh sẽ tiếp tục giữ vững vị thế là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong phát triển nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững./.