Số liệu từ báo cáo tài chính của 27 ngân hàng niêm yết cho thấy, đến cuối quý III/2025, dư nợ tín dụng tăng 15% nhưng thu nhập lãi thuần chỉ tăng 9,6%. Điều này phản ánh sức ép rõ rệt lên hoạt động cốt lõi, buộc các ngân hàng phải tìm kiếm nguồn thu thay thế nhằm bảo đảm lợi nhuận và duy trì khả năng cạnh tranh.

Hơn nữa, diễn biến lợi nhuận của các tổ chức tín dụng thời gian qua cho thấy, những đơn vị có hệ sinh thái dịch vụ phát triển và nền tảng số hóa sâu rộng đang nắm ưu thế rõ rệt ở mảng thu ngoài lãi.

Chẳng hạn, VIB ghi nhận lợi nhuận trước thuế hơn 7.040 tỷ đồng trong 9 tháng, tăng 7% so với cùng kỳ năm trước, trong đó mảng ngoài lãi đóng góp hơn 19% tổng thu nhập hoạt động, chủ yếu đến từ dịch vụ thẻ, thu phí và các giải pháp tài chính số.

BIDV đạt lợi nhuận trước thuế trên 23.600 tỷ đồng, tăng 7,2%. Trong đó, nguồn thu ngoài lãi tăng 38,6% so với cùng kỳ, nhờ động lực từ hoạt động mua bán chứng khoán kinh doanh, mua bán chứng khoán đầu tư với lần lượt 328 tỷ đồng và 1.310 tỷ đồng lãi thuần.

Vietcombank cũng ghi nhận mảng kinh doanh ngoài lãi đóng góp 3.395 tỷ đồng, tăng 4,2% vào lợi nhuận chung của ngân hàng. Động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ chứng khoán kinh doanh, lợi nhuận góp vốn cổ phần và các hoạt động kinh doanh khác. Riêng chứng khoán kinh doanh mang về cho Vietcombank 140 tỷ đồng, tăng hơn 143% so với cùng kỳ.

Tại Techcombank ghi nhận mức tăng ba chữ số ở mảng kinh doanh ngoại hối và chứng khoán đầu tư trong quý III, đưa thu nhập ngoài lãi quý này cao hơn 1,5 lần so với cùng kỳ. Bên cạnh đó, hoạt động dịch vụ của ngân hàng này cũng mang về 2.266 tỷ đồng và tiếp tục củng cố vai trò động lực tăng trưởng dài hạn.

Một trường hợp đáng chú ý khác là ACB. Trong quý III, khi lãi thuần giảm 5,6% thì nguồn thu ngoài lãi tăng 28,7% và đạt 1.615 tỷ đồng, nâng tỷ lệ đóng góp lên mức 19,2% tổng thu nhập hoạt động. Hoạt động ngoại hối mang về 449 tỷ đồng, tăng 2,7 lần; kinh doanh chứng khoán tăng gần 5,2 lần.

Không chỉ các ngân hàng lớn, nhiều tổ chức tầm trung cũng đang chứng kiến sự tăng tốc về thu ngoài lãi. OCB là trường hợp tiêu biểu khi thu ngoài lãi quý III tăng tới 123,1%, chủ yếu từ ngoại tệ và các khoản thu khác sau quá trình tái cơ cấu danh mục kinh doanh...

Có thể thấy, sự phát triển mạnh của công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng tiếp tục đóng vai trò quan trọng. Nhiều chuyên gia nhận định, trong vài năm gần đây, tỷ trọng lợi nhuận từ các công ty chứng khoán như đã đạt từ 16-21% lợi nhuận sau thuế hợp nhất tại các ngân hàng.

Vì thế, xu hướng gần đây là nhiều ngân hàng lên kế hoạch mua bán - sáp nhập công ty chứng khoán, bảo hiểm nhằm mở rộng thị phần như Sacombank, PGBank, MSB, SeABank...

Tài sản số cũng đang nổi lên như một lĩnh vực đầy tiềm năng. Nghị quyết 05/2025/NQ-CP của Chính phủ về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam và Luật Công nghiệp số đã tạo hành lang pháp lý cho thị trường tài sản số và tiền điện tử, thu hút mối quan tâm của khoảng 10 công ty chứng khoán và 3 ngân hàng lớn đang thử nghiệm cung cấp dịch vụ giao dịch và lưu ký tài sản số.

Tại một hội thảo gần đây, chuyên gia của HSC đã phân tích, nếu các chính sách được triển khai thành công, quy mô giao dịch tiền điện tử của người Việt có thể đạt 700 triệu USD mỗi ngày, tương đương 50% thị trường cổ phiếu, mở ra nguồn thu dịch vụ môi giới và quản lý tài sản đáng kể.

Một động lực mới mẻ khác đến từ thị trường vàng, nhưng vẫn còn cần thời gian đợi thực thi.

Theo đó, Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi về quản lý hoạt động kinh doanh vàng chính thức mở cửa thị trường sản xuất vàng miếng, chấm dứt cơ chế độc quyền kéo dài trước đó. Theo quy định mới, các ngân hàng thương mại có vốn điều lệ từ 50.000 tỷ đồng trở lên được phép tham gia sản xuất và kinh doanh vàng miếng.

Hơn nữa, đây cũng là cơ hội để mở rộng nguồn thu phí, tăng tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) nhờ yêu cầu giao dịch vàng từ 20 triệu đồng trở lên phải thực hiện qua ngân hàng, đồng thời giúp phát triển chuỗi dịch vụ tài chính an toàn và minh bạch hơn.

Bên cạnh các động lực mới, nền tảng số hóa toàn diện cũng góp phần đáng kể vào việc mở rộng mảng thu ngoài lãi. Nhiều ngân hàng có hệ sinh thái số đa tầng, đã tận dụng được lợi thế để đẩy mạnh mảng dịch vụ. Chẳng hạn, mới đây, Techcombank và ShopeePay đã công bố hợp tác, triển khai tính năng mở tài khoản Techcombank và liên kết ví điện tử trực tiếp ngay trên ứng dụng ShopeePay, qua đó mở rộng khả năng khai thác các dịch vụ từ thanh toán, giao dịch số.

Ngoài ra, việc tích hợp eKYC, thanh toán, đầu tư, bảo hiểm và quản lý chi tiêu trên một nền tảng thống nhất đang trở thành hướng đi chung của nhiều ngân hàng nhằm tạo ra trải nghiệm liền mạch và gia tăng số lượng khách hàng hoạt động.

Từ góc nhìn thị trường, giới phân tích cho rằng thu nhập ngoài lãi sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong giai đoạn tới. Khi NIM thu hẹp do chính sách giữ ổn định mặt bằng lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp, nguồn thu từ tín dụng khó có thể tăng nhanh như giai đoạn trước. Trong khi đó, nợ xấu tiếp tục ở mức cao khiến các tổ chức tín dụng phải tăng dự phòng rủi ro. Điều này đòi hỏi cơ cấu thu nhập bền vững hơn, giảm phụ thuộc vào tín dụng.