Trong hành trình xóa nghèo, chính sách của Nhà nước là khung đỡ, trong khi tinh thần tự lực, tự cường của người dân là sức bật biến những chính sách ấy thành kết quả thực tế. Sự kết hợp hài hòa giữa tín dụng chính sách, hỗ trợ kỹ thuật và mô hình sinh kế phù hợp, với ý chí vươn lên của từng hộ gia đình, hợp tác xã và địa phương trở thành sức mạnh cho các hộ gia đình thoát giảm đa chiều, vươn lên phát triển bền vững.

Sau giai đoạn 2016-2020, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 (Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022), với mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; đồng thời hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo vượt lên mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, nâng cao chất lượng cuộc sống. Chương trình đặt trọng tâm vào việc tạo sinh kế bền vững, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản và xây dựng hạ tầng chống chịu rủi ro.

Giai đoạn 2021-2025, chính sách giảm nghèo đã chuyển từ trợ cấp tạm thời sang hỗ trợ có điều kiện (vay vốn ưu đãi, đào tạo, xúc tiến thị trường, phát triển cơ sở hạ tầng nhỏ), nhằm tạo tiền đề cho người nghèo tự tạo thu nhập ổn định, một hướng đi cần thiết để khơi dậy tinh thần tự lực của quần chúng nhân dân. Nguồn tín dụng chính sách tiếp tục là công cụ chủ lực để tạo vốn ban đầu cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo vay phát triển sản xuất, chăn nuôi và kinh doanh nhỏ. Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) triển khai nhiều chương trình cho vay hướng tới đối tượng chính sách (hộ nghèo, cận nghèo, cho vay học sinh sinh viên, vay giải quyết việc làm, vay xây dựng nhà ở, nước sạch...), với quy trình và mức lãi suất ưu đãi nhằm thúc đẩy sản xuất - kinh doanh cho người yếu thế.

Các chính sách không chỉ cung cấp vốn, mà còn truyền cảm hứng từ những câu chuyện thành công, mô hình tiêu biểu, lớp tập huấn kỹ thuật, những hỗ trợ về kết nối tiêu thụ, qua đó tạo hiệu ứng lan tỏa, khiến người dân có thêm niềm tin và động lực, sẵn sàng thử sức và nỗ lực hết mình trong phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo.

Xã Châu Sơn (Lạng Sơn) từ năm 2023 đã nổi lên như một điển hình tự lực thoát nghèo trên cả nước khi gần 20 hộ dân chủ động làm đơn xin thoát nghèo. Bước ngoặt tạo nên quyết định trên đến từ khi cán bộ xã hướng dẫn người dân nơi đây làm hồ sơ vay vốn trồng rừng.

Từ nguồn vốn chính sách 50 triệu đồng để khởi nghiệp, anh Dương Kim Thiền ở thôn Ke Pặn Ngọn đầu tư trồng thông trên rừng cũ với diện tích lên tới 4 ha. Nhờ chủ động tìm hiểu kỹ thuật trồng, chăm sóc, cây sinh trưởng và phát triển tốt, cho thu hoạch chỉ sau 4 năm, với sản lượng ổn định đạt mức 3-4 tấn nhựa/năm. Nhớ đó, gia đình anh Thiền đã có thể trả hết nợ, tiết kiệm tiền xây dựng nhà cửa. Đời sống gia đình được cải thiện và trở nên khấm khá hơn, anh chủ động viết đơn xin thoát nghèo. Cũng trong năm đó, xã Châu Sơn có thêm 9 trường hợp khác cũng viết đơn xin thoát nghèo như anh Thiền.

Thanh Hóa là một trong những địa phương có diện tích rộng, dân số đông, nhiều vùng sâu, vùng xa - nơi bài toán xóa nghèo luôn đòi hỏi sự kết hợp nhịp nhàng giữa chính sách và tinh thần tự thân của người dân. Những năm gần đây, bên cạnh các chương trình hỗ trợ của Trung ương và tỉnh như: nguồn tín dụng chính sách, đào tạo nghề đến đầu tư cơ sở hạ tầng, ngày càng nhiều hộ dân, hợp tác xã và cộng đồng địa phương chủ động tìm lối đi riêng, biến nguồn lực hỗ trợ thành sức bật để vươn lên thoát nghèo. Khi chính sách kịp thời gặp được ý chí chủ động của người dân, kết quả không chỉ là số hộ giảm nghèo mà còn là thay đổi tư duy, từ trông chờ sang chủ động sáng tạo, từ sản xuất đơn lẻ sang liên kết chuỗi giá trị.

Trước khi triển khai mô hình chính quyền hai cấp, huyện Bá Thước (Thanh Hóa) đã khẳng định vị thế là một điểm sáng của vùng miền núi trong công tác giảm nghèo, phát triển sản xuất và du lịch cộng đồng. Dù có trên 104.000 dân, sinh sống chủ yếu bởi ba dân tộc Mường, Thái và Kinh, địa phương này vẫn kiên trì vượt khó bằng chính nội lực: từ việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất, ứng dụng kỹ thuật canh tác đến phát triển các mô hình kinh tế phù hợp với điều kiện địa phương.

Nhiều tấm gương cá nhân đã minh chứng cho sức mạnh ấy khi không chờ phép màu mà chủ động tìm cơ hội ngay trên mảnh đất quê hương. Ông Cao Văn Dong, dân tộc Mường, ở thôn Quần Thọ, xã Yên Thọ, là một trong những điển hình. Không cam chịu cảnh khó, ông cùng vợ bàn bạc, mạnh dạn vay vốn ngân hàng để cải tạo đất trồng keo, chuyển hướng sang kinh tế tổng hợp và áp dụng kỹ thuật nuôi trồng và gặt hái được hiệu quả kinh tế rõ rệt. Từ những thu nhập đầu tiên, gia đình ông đã có điều kiện ổn định cuộc sống, từng bước trả nợ, mở rộng mô hình sản xuất và đặc biệt có điều kiện cho 5 người con ăn học tới cao đẳng, đại học.

Từ một hộ cận nghèo chật vật với nghề làm nông, gia đình chị Sương ở thôn 2, xã Thanh Hà (nay là xã Kim Bảng), tỉnh Nghệ An đã biến quyết tâm và bàn tay mình thành con đường thoát nghèo bền vững. Năm 2017, được Tổ tiết kiệm và vay vốn xét duyệt cho vay 50 triệu đồng từ nguồn của NHCSXH, chị không chờ đợi mà lập tức đầu tư mua một con trâu sinh sản, một quyết định mang tính đầu tư dài hạn chứ không đơn thuần là giải quyết trước mắt. Khác với tâm lý “đợi hỗ trợ”, chị Sương chủ động đi học các lớp tập huấn chăn nuôi, tích lũy kiến thức về chăm sóc, sinh sản và phòng bệnh. Nhờ cần cù, chịu khó và áp dụng bài bản những gì học được, chỉ sau 3 năm con trâu đầu tiên đã sinh 3 con bê. Gia đình chị bán một phần, thu về gần 60 triệu đồng và đến năm 2020 đã trả hết vốn gốc cho ngân hàng, chính thức vượt qua ngưỡng nghèo.

Không dừng lại ở đó, chị tiếp tục tái đầu tư. Năm 2021, dựa trên uy tín và kết quả thực tế, chị vay thêm 100 triệu đồng từ NHCSXH để mở rộng quy mô, mua thêm trâu sinh sản và lợn nái, đồng thời phát triển mô hình nuôi gà. Chỉ sau 2 năm nhân rộng, trang trại nhỏ đã phát triển với 4 con trâu, hơn 100 con gà và khoảng 30 con lợn, tạo nguồn thu ổn định và đưa gia đình lên nhóm hộ khá của xã.

Câu chuyện của chị Sương là minh chứng sống cho tinh thần chủ động, vốn hỗ trợ là khởi đầu, chính sự chịu khó học hỏi, dám thử nghiệm và tái đầu tư có chiến lược mới biến vốn thành lợi nhuận bền vững. Đó cũng chính là bài học cho nhiều hộ nông nghiệp khác, khi người dân chủ động nắm bắt cơ hội, liên kết tri thức với nguồn lực chính sách, sự thay đổi có thể bắt đầu ngay trên mảnh đất quê hương.

Một trong những cách tương trợ phổ biến được duy trì trong nhiều năm qua của người dân khóm 2 xã Đầm Dơi (Cà Mau) là mô hình hùn vốn của Chi hội Phụ nữ khóm. Sau nhiều năm phát triển ổn định, đến năm 2024, khóm 2 có bốn tổ hùn vốn với 135 hội viên. Đều đặn hằng tháng, các hội viên góp vốn từ 50 nghìn đến 100 nghìn đồng/người. Nguồn quỹ chung sau khi hùn lại sẽ giải quyết cho các trường hợp hội viên có nhu cầu cần vốn để mở rộng việc buôn bán, phát triển trồng trọt, chăn nuôi...

Gia đình bà Nguyễn Thị Điểu - hội viên Chi hội Phụ nữ khóm trước đây là hộ nghèo vì đông con, thiếu tư liệu sản xuất. Sau nhiều lần được hỗ trợ vốn, gia đình bà Điểu có tiền thuê đất, mua tôm, cua... giống về thả nuôi, xây chuồng, nấu rượu nuôi heo. Nhờ đó nguồn thu nhập từ phát triển kinh tế, gia đình bà đã thoát nghèo được chục năm nay.

Để đạt được mục tiêu “Vì một Việt Nam không còn đói nghèo” vào 2030, bên cạnh chính sách và nguồn lực, cần có bước nhảy về văn hóa tự lực. Theo đó, mỗi hộ, mỗi hợp tác xã và mỗi cá nhân cần chủ động biến chính sách thành cơ hội để đổi mới, liên kết và mở rộng sinh kế. Những tấm gương tự lực cho thấy, khi có vốn, kỹ thuật, thị trường cùng ý chí nghị lực và tinh thần chủ động, nghèo đói có thể bị xóa bỏ bền vững.

11:51 28/09/2025