Trong mỗi bản làng vùng cao, vùng sâu, vùng xa, những “người có uy tín” như: già làng, trưởng bản, chức sắc tôn giáo, lão nông hay cựu cán bộ, luôn là điểm tựa tinh thần, là chiếc cầu nối giữa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước với đời sống thực tế của đồng bào dân tộc thiểu số. Ở nơi địa bàn xa xôi, phong tục đa dạng và thách thức về phát triển còn lớn, chính uy tín, tiếng nói thuyết phục của những con người ấy đã góp phần lan tỏa niềm tin, thay đổi hành vi và thúc đẩy phát triển bền vững tại cơ sở.

Trong cộng đồng dân tộc thiểu số (DTTS) Việt Nam, người có uy tín là những già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ, nhân sĩ, trí thức, thầy thuốc… có vai trò dẫn dắt cộng đồng trên cơ sở sự tín nhiệm và tin tưởng. Người có uy tín trong cộng đồng DTTS được Đảng và Nhà nước coi là lực lượng đặc biệt, đóng vai trò quan trọng làm cầu nối để đưa chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với đồng bào DTTS, thực hiện hiệu quả chính sách dân tộc. Đồng thời, thông qua người có uy tín để nắm bắt tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của đồng bào gửi tới Đảng và Nhà nước.

Đặc biệt, trong giai đoạn thực hiện Chương trình mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bài DTTS và miền núi (DTTS&MN), vai trò của người có uy tín càng được phát huy hơn nữa trong việc đưa chính sách đến với đồng bào DTTS. Theo đó, Quyết định số 28/2023/QĐ-TTg ngày 23/11/2023 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 12/2018/QĐ-TTg ngày 6/3/2018 về tiêu chí lựa chọn, công nhận người có uy tín và chính sách đối với người có uy tín trong đồng bào DTTS quy định, mỗi thôn thuộc vùng đồng bào DTTS&MN hoặc thôn của xã, phường, thị trấn (xã) thuộc vùng đồng bào DTTS&MN được lựa chọn, công nhận 01 người có uy tín.

Năm 2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 1576/QĐ-BVHTTDL về việc tổ chức tập huấn công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bài trừ hủ tục lạc hậu cho cán bộ, công chức cấp xã, nghệ nhân, già làng, trưởng thôn, bản và người có uy tín vùng đồng bào DTTS. Quyết định nhằm cung cấp kiến thức cơ bản về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch cho cán bộ, công chức cấp xã, nghệ nhân, già làng, trưởng thôn, bản và người có uy tín vùng đồng bào DTTS trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và phát huy vai trò của chủ thể văn hóa trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS.

Ngoài ra, các cấp, các ngành và địa phương cũng dành sự quan tâm đến người có uy tín thông qua hình thức tổ chức các lớp tập huấn, hội nghị cung cấp thông tin, tham quan học tập kinh nghiệm nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng tuyên truyền, vận động, hòa giải hiệu quả.

Tại Lâm Đồng, hàng trăm người có uy tín trên toàn tỉnh được cập nhật thông tin về quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng, an ninh; kết quả thực hiện các chương trình, dự án, chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh...; đồng thời được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, quốc phòng, an ninh, chính sách dân tộc, luật tín ngưỡng, tôn giáo và một số kinh nghiệm, kỹ năng nắm bắt tình hình dư luận xã hội, tuyên truyền, vận động quần chúng trong vùng đồng bào DTTS&MN.

Trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, người có uy tín được chú trọng tập huấn các nội dung, đặc biệt là trong triển khai các chính sách dân tộc, tuyên truyền phổ biến pháp luật, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả việc triển khai các chương trình chính sách tại cơ sở… Lớp tập huấn nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho các cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân tộc cấp tỉnh, huyện, xã; trưởng thôn, bản; người có uy tín và đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Cao Bằng được triển khai. Đây là một trong những hoạt động góp phần động viên, tôn vinh, nhân rộng các mô hình, các gương điển hình về bảo vệ môi trường để nâng cao chất lượng, cảnh quan môi trường, giáo dục để đồng bào DTTS có ý thức, kiến thức sống thân thiện với môi trường, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, giúp bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường, thiên nhiên ở vùng DTTS&MN ngày càng tốt hơn trong tương lai.

Ở Sơn La, hàng nghìn người có uy tín đang âm thầm trở thành trụ cột của đời sống cộng đồng, mang trong mình trọng trách vừa là “hạt nhân” giữ gìn khối đại đoàn kết, vừa là đầu tàu thúc đẩy chuyển dịch sinh kế. Họ không chỉ vận động bà con hiến đất, góp công làm đường, dựng trường học mà còn đi tiên phong trong các mô hình kinh tế thiết thực: trồng cây ăn quả, kết hợp chăn nuôi, xây dựng vườn - ao - chuồng, giúp nâng cao thu nhập và tạo bước tiến bền vững cho từng gia đình, từng bản làng.

Những gương điển hình đã để lại dấu ấn rõ nét có thể kể đến: Ông Lường Văn Sáu (xã Bắc Yên) luôn đồng hành cùng dân bản trong các dự án phát triển kinh tế và giữ gìn an ninh trật tự; ông Sùng Giả Dia ở bản Cổng Chạp, xã Phổng Lái (nay là xã Bình Thuận) là người khởi xướng và hướng dẫn bà con trồng dược liệu dưới tán rừng, mở ra nguồn thu mới phù hợp với điều kiện địa phương. Còn ông Giàng A Chu, 75 tuổi, ở bản Pa Cư Sáng đã thuyết phục nhiều hộ phá bỏ cây thuốc phiện, chuyển sang trồng thảo quả, đem lại giá trị kinh tế cao, giúp gia đình ông ổn định, con cháu được đến trường; bản Pa Cư Sáng từ đó được vinh danh là một trong những bản “sạch, đẹp và giữ rừng tốt” của xã.

Kon Tum, nơi có tỉ lệ dân tộc thiểu số cao, đã ghi nhận hàng trăm người có uy tín trên địa bàn thành phố và các huyện. Ở nhiều buôn làng, người có uy tín không chỉ bảo tồn các giá trị văn hóa (cồng chiêng, nhà rông, múa xoang) mà còn là người tiên phong trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, ứng dụng kỹ thuật nuôi trồng, hoặc triển khai mô hình VAC (vườn - ao - chuồng) thích ứng với điều kiện địa phương, góp phần nâng cao sinh kế cho cả cộng đồng.

Anh A Hả, Người có uy tín làng Đăk Krăk, xã Hòa Bình, thành phố Kon Tum (nay là xã Đăk Rơ Wa, tỉnh Quảng Ngãi) luôn gần gũi, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của người dân để kịp thời giải thích cho người dân hiểu, để bà con bám đất, bám làng, yên tâm xây dựng cuộc sống. Từ đó, người dân trong làng luôn đoàn kết, chăm lo phát triển kinh tế. Nhờ đó, làng Đăk Krăk có 89 hộ thì chỉ còn 01 hộ nghèo và 24 hộ cận nghèo. Thu nhập bình quân đầu người đạt 38 triệu đồng người/năm và được công nhận đạt chuẩn làng nông thôn mới ở vùng đồng bào DTTS.

Ngoài ra, rất nhiều địa phương như: Lào Cai, Yên Bái, Đắk Lắk, Vĩnh Long… đã cho thấy các tấm gương điển hình già làng dẫn dắt phát triển kinh tế; trưởng bản vận động hiến đất làm đường; người có uy tín kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch cộng đồng, tất cả đều cho thấy vai trò đa dạng và thiết thực của nhóm đối tượng này ở khắp vùng dân tộc.

Người có uy tín không chỉ là “những người nói”, mà còn là “những người làm”, là minh chứng sống cho việc thay đổi từng gia đình, từng bản làng. Khi được tôn trọng, chăm lo và kết nối hiệu quả với hệ thống chính quyền, họ trở thành lực lượng nòng cốt trong nỗ lực xóa đói giảm nghèo, giữ gìn an ninh trật tự, bảo tồn văn hóa và thúc đẩy phát triển bền vững ở vùng đồng bào DTTS&MN.

07:59 28/09/2025