Năm 2025, giải ngân vốn đầu tư công trở thành “bài toán” khó của cả hệ thống chính trị. Hành trình giải bài toán ấy chưa bao giờ ngơi nghỉ, tiến độ giải ngân được theo dõi sát sao hàng tuần, hàng tháng, đi kèm là hàng loạt giải pháp quyết liệt, đồng bộ để kịp thời tháo gỡ khó khăn. Những thách thức tưởng chừng làm “chùn bước” đã được biến thành động lực, thúc đẩy cả hệ thống chính trị chung sức, đồng lòng, quyết tâm về đích giải ngân 100%, đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng.

Theo Bộ Tài chính, tính đến ngày 31/10/2025, giải ngân kế hoạch đầu tư công từ ngân sách nhà nước đạt 491.043,3 tỷ đồng, tương đương 54,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, vốn ngân sách trung ương giải ngân đạt 167.722,4 tỷ đồng, chiếm 39,3%, còn vốn ngân sách địa phương đạt 323.320,9 tỷ đồng, chiếm 68%. So với cùng kỳ năm 2024, con số này không chỉ cao hơn 144.957,5 tỷ đồng mà còn tăng 3,5% về tỷ lệ giải ngân. Những con số này không chỉ là kết quả thống kê, mà là minh chứng sinh động cho một nỗ lực đồng bộ, quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, nơi mỗi đồng vốn đều được tính toán, giám sát và triển khai để tạo ra giá trị thực tế cho đất nước.

Kết quả tích cực ấy có được nhờ sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thông qua các hội nghị thúc đẩy tăng trưởng đầu tư công và nhiều văn bản chỉ đạo từ những tháng đầu năm. Các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương đã vào cuộc mạnh mẽ, rà soát, kiểm tra, đôn đốc liên tục, đồng thời đặt giải ngân vốn đầu tư công làm cơ sở đánh giá thi đua. Công tác cải cách thể chế, đặc biệt trong đầu tư công, tiếp tục là điểm sáng, giúp tháo gỡ các nút thắt trong quá trình triển khai dự án.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp được Chính phủ chỉ đạo quyết liệt, với 28 nghị định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền, tạo cơ sở pháp lý để các bộ, ngành và địa phương triển khai đồng bộ. Nghị định số 275/2025/NĐ-CP, Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP và Nghị định số 254/2025/NĐ-CP đã cải tiến cơ chế quản lý vốn đầu tư công, rút ngắn thủ tục hành chính, phân cấp triệt để, cắt giảm 33% thủ tục giấy tờ và rút ngắn thời gian thanh toán vốn, đặc biệt với các dự án khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Công tác chỉ đạo, điều hành kế hoạch đầu tư công diễn ra quyết liệt và liên tục. Tại các phiên họp Chính phủ thường kỳ, đầu tư công luôn là trọng tâm, đi cùng với các hội nghị trực tuyến để thúc đẩy giải ngân. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều Chỉ thị, Công điện, đồng thời đi thực địa, làm việc với các địa phương để tháo gỡ vướng mắc. Bên cạnh đó, các Tổ công tác của Trung ương và địa phương đã trở thành “cánh tay nối dài” của Chính phủ trên từng công trường, từng dự án.

Những Tổ công tác này không chỉ theo dõi tiến độ mà còn trực tiếp hướng dẫn, kiểm tra, phối hợp giải quyết các khó khăn pháp lý, đất đai, tài nguyên; đề xuất điều chuyển vốn giữa các dự án chậm giải ngân sang dự án cần bổ sung vốn; đôn đốc tiến độ giải phóng mặt bằng và thi công. Sự hiện diện của các Tổ công tác tạo ra sức ép tích cực, thúc đẩy từng dự án đi đúng tiến độ, từng đồng vốn được sử dụng hiệu quả, minh bạch và công khai.

Vốn đầu tư công được bố trí tập trung, ưu tiên các dự án trọng điểm quốc gia, các tuyến cao tốc, công trình liên vùng, dự án quan trọng mang tính động lực, tạo không gian mới cho phát triển kinh tế. Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã hoàn thành 455 km cao tốc, nâng tổng chiều dài lên 2.476 km, phấn đấu đạt ít nhất 3.000 km vào cuối năm. Hàng loạt dự án quan trọng khác được khởi công, như tuyến cao tốc Cà Mau - Đất Mũi, các khu tái định cư cho đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, dự án sân bay Gia Bình, mang lại cơ sở hạ tầng hiện đại và cơ hội phát triển mới cho mọi vùng miền.

Những kết quả này không chỉ cải thiện hạ tầng, thúc đẩy cơ cấu lại đầu tư, mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống, đảm bảo cân bằng phát triển kinh tế - xã hội, an sinh xã hội, từ các vùng kinh tế động lực đến vùng khó khăn, biên giới, hải đảo và cộng đồng dân tộc thiểu số. Các bộ, ngành và địa phương đã tăng cường quản lý, giám sát chặt chẽ, thường xuyên rà soát, điều chuyển vốn giữa các dự án, đôn đốc tiến độ thi công, tháo gỡ khó khăn về đất đai, tài nguyên và thủ tục pháp lý.

Bên cạnh những tín hiệu tích cực, sự trái ngược giữa hai nguồn vốn vẫn hiện hữu: trong khi vốn địa phương giải ngân tăng mạnh và giữ nhịp khá vững thì vốn trung ương lại chậm hơn đáng kể, giảm 12,2% so với cùng kỳ năm trước. Đến hết tháng 10, cả nước có 9 bộ, cơ quan trung ương và 15 địa phương đạt mức giải ngân bằng hoặc cao hơn bình quân chung, nhưng song song với những điểm sáng đó là gam màu trầm khi 29 bộ, cơ quan trung ương và 14 địa phương giải ngân dưới mức trung bình. Kết quả giải ngân đầu tư công nhìn chung vẫn chưa được như kỳ vọng, số vốn còn lại phải giải ngân rất lớn, lên tới 411 nghìn tỷ đồng.

Để bức tranh năm 2025 trọn vẹn hơn, những tồn tại và nguyên nhân gây chậm vẫn cần được nhìn nhận một cách thẳng thắn. Không ít bộ, ngành và địa phương lập kế hoạch chưa sát thực tế, dẫn tới tình trạng nơi thừa vốn, nơi thiếu vốn; nhiều dự án giải phóng mặt bằng vẫn ì ạch vì giá đất, nguồn gốc đất, hay do người dân chưa đồng thuận; một bộ phận ban quản lý dự án, chủ đầu tư và nhà thầu còn lúng túng, e ngại trách nhiệm, dẫn tới tiến độ thi công và thanh toán bị chậm.

Những yếu tố khách quan cũng gây ảnh hưởng đáng kể. Thời tiết cực đoan với nhiều trận bão, lũ, mưa lớn kéo dài đã tàn phá công trường tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc và miền Trung, khiến nền đường sạt lở, công trình ngập sâu, giao thông bị chia cắt và thi công phải tạm dừng. Trong khi đó, nguồn vật liệu xây dựng khan hiếm, giá tăng mạnh khiến việc điều chỉnh tổng mức đầu tư, lựa chọn nhà thầu và tổ chức thi công gặp nhiều khó khăn. Các dự án ODA phải trải qua nhiều tầng thủ tục với nhà tài trợ, mất thêm thời gian để thẩm định, chỉnh sửa và chờ phê duyệt.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính và chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp cũng tạo ra độ trễ nhất định: bộ máy mới chưa hoàn thiện, nhiều xã phường mới chưa có cán bộ phụ trách đầu tư công, hồ sơ bàn giao còn chậm, nhiều dự án phải rà soát lại quy mô và sự cần thiết trước khi tiếp tục triển khai.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mặc dù cùng chung khung pháp lý và trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy, chuyển sang mô hình chính quyền mới, vẫn tồn tại sự khác biệt rõ rệt trong kết quả giải ngân giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương. Những nơi giải ngân hiệu quả đều nhờ vào sự quyết liệt và quyết tâm chính trị cao trong chỉ đạo, điều hành, đặc biệt là vai trò dẫn dắt của người đứng đầu.

Việc thành lập các Tổ công tác giải ngân do Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND làm Tổ trưởng, giúp sớm nhận diện “nút thắt” trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, huy động toàn bộ hệ thống chính trị tham gia. Đồng thời, các Tổ công tác thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ theo tuần, tháng, quý; thành lập ban chỉ đạo riêng để xử lý khó khăn ngay tại hiện trường; tăng cường tuyên truyền, vận động người dân đồng thuận và kiên quyết cưỡng chế thu hồi đất khi cần thiết.

Cơ chế quản lý, giám sát này đi đôi với kỷ luật tài chính - đầu tư nghiêm minh, gắn trách nhiệm giải ngân với thi đua, công khai minh bạch danh sách các dự án, chủ đầu tư, nhà thầu chậm tiến độ, đồng thời áp dụng cơ chế “thưởng - phạt” rõ ràng. Chính nhờ sự tập trung, quyết liệt và đồng bộ này mà nhiều dự án trọng điểm đã được đẩy nhanh tiến độ, vốn được giải ngân đúng mục tiêu, góp phần tạo nên những kết quả tích cực trong bức tranh đầu tư công đầy thách thức.

Để đạt mục tiêu giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 và đóng góp vào tăng trưởng GDP cả năm ở mức 8,3-8,5%, Bộ Tài chính liên tục trình Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nghiêm túc rút kinh nghiệm và triển khai khẩn trương, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ về thúc đẩy đầu tư công, đặc biệt với những nơi còn khối lượng giải ngân lớn.

Một trong những yêu cầu xuyên suốt là quán triệt và thực hiện nghiêm các nghị quyết, kết luận của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, coi thúc đẩy đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, là tiêu chí đánh giá cán bộ. Giải ngân không chỉ là trách nhiệm, thẩm quyền được giao mà còn là lương tâm, đạo đức công vụ; tinh thần chỉ đạo phải thể hiện “quyết tâm cao, hành động quyết liệt, làm việc nào ra việc đó, làm việc nào dứt việc đó, phân công phải bảo đảm “6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả” như Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh

Đối với quá trình sắp xếp đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, các địa phương cần khẩn trương kiện toàn bộ máy, ổn định nhân sự, bảo đảm bố trí cán bộ có năng lực để quản lý và triển khai dự án; đồng thời đánh giá đầy đủ việc phân cấp chủ đầu tư cấp xã. Các bộ được yêu cầu tiếp tục rà soát những quy định pháp luật còn bất cập, xác định chính xác các vướng mắc và đề xuất phương án xử lý tối ưu để không làm gián đoạn tiến độ các dự án chuyển tiếp. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần sớm trình ban hành Nghị quyết tháo gỡ khó khăn khi thực hiện Luật Đất đai 2024 với các dự án đầu tư công khẩn cấp và dự án phục vụ Hội nghị APEC, trong đó có cơ chế hỗ trợ tạm cư cho người dân chờ bố trí tái định cư.

Với mục tiêu giải ngân 100%, những tháng còn lại được coi là giai đoạn tăng tốc quyết định, đòi hỏi toàn hệ thống từ trung ương đến địa phương phải hành động mạnh mẽ, đồng bộ và liên tục.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từng phát biểu trước Quốc hội, giải ngân vốn đầu tư công là một vấn đề dai dẳng, là trăn trở của toàn hệ thống chính trị, dù đã có nhiều nỗ lực nhưng tiến độ vẫn chưa đạt yêu cầu.

Tuy nhiên, với số lượng dự án được rút xuống, không dàn trải cùng với các giải pháp về thể chế, phân cấp phân quyền và sự quyết tâm của Chính phủ, các Bộ ngành và địa phương, Thủ tướng tin tưởng, công tác giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian tới chắc chắn sẽ được cải thiện mạnh mẽ hơn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững đất nước.

Theo đại biểu Trần Anh Tuấn - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh, giải ngân đầu tư công là một trong những trụ cột thúc đẩy tăng trưởng. Hiện nay, tỷ lệ giải ngân của cả nước khoảng 50%, tuy nhiên, thông thường giải ngân sẽ tập trung vào quý cuối cùng của năm và đầu năm sau. Đại biểu đánh giá, cơ chế hiện nay đã tháo gỡ về thủ tục, đặc biệt là những thủ tục điều chỉnh chủ trương hay quyết định đầu tư đã đơn giản quá. Cơ chế về đấu thầu cũng đã được nới lỏng, đi kèm giám sát theo hướng hậu kiểm. Cùng với đó là những cơ chế phân cấp phân quyền mạnh mẽ sẽ giúp dự án đầu tư được triển khai nhanh, hiệu quả hơn. Do đó, đại biểu cho rằng, bài toán giải ngân đầu tư công trong thời gian tới sẽ được tháo gỡ.

Có thể nói, năm 2025 chứng kiến áp lực giải ngân lớn chưa từng có nhưng đây cũng là năm thể hiện rõ nhất sự nỗ lực của hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương trong việc biến vốn đầu tư công thành động lực tăng trưởng. Những chuyển biến mạnh mẽ về thể chế, quyết tâm cao trong chỉ đạo điều hành và tinh thần chủ động vượt khó của các bộ, ngành và địa phương đang mở ra kỳ vọng cho một năm bứt phá, nỗ lực về đích giải ngân, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

13:00 20/11/2025