Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật, công nghệ cao và hiện đại, tiến độ triển khai rất khẩn trương, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam. Dự án được Quốc hội cho phép áp dụng nhiều cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để triển khai thực hiện.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23/4/2025 về kế hoạch triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Nghị quyết 106 nêu rõ, Bộ Xây dựng là cơ quan chủ quản, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương có liên quan, tổ chức lập, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định phê duyệt Dự án và tổ chức triển khai đáp ứng tiến độ yêu cầu. Nghị quyết cũng nêu rõ nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành, địa phương và thời gian hoàn thành các công việc liên quan.

Về các mốc tiến độ thực hiện một số nhiệm vụ, công việc chính, Nghị quyết quy định tổ chức lựa chọn các nhà thầu tư vấn để thực hiện công tác khảo sát, lập Báo cáo nghiên cứu khả thi và thực hiện các công việc liên quan, trình Thủ tướng Chính phủ Báo cáo nghiên cứu khả thi trong tháng 8/2026; Hội đồng thẩm định Nhà nước thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án trong tháng 9/2026.

Bên cạnh đó, các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam sẽ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, di dời công trình đường điện bị ảnh hưởng bởi Dự án, cơ bản hoàn thành trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công xây dựng.

Nghị quyết 106 cũng quy định việc tổ chức lựa chọn nhà thầu giai đoạn thực hiện dự án, ký kết hợp đồng và đảm bảo các điều kiện để khởi công xây dựng trước ngày 31/12/2026. Trên cơ sở đó, việc triển khai thi công xây dựng, mua sắm, lắp đặt thiết bị, cơ bản hoàn thành Dự án đưa vào khai thác, vận hành từ năm 2035 theo mục tiêu Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội.

Để thúc đẩy tiến độ Dự án, Quốc hội đã thống nhất chủ trương tách giải phóng mặt bằng phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng để chủ động và kịp thời triển khai. Bộ Xây dựng được chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các địa phương để tổ chức thực hiện.

Tại cuộc họp ngày 16/6/2025 với các bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh việc triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là một nhiệm vụ chiến lược, có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội và kết nối liên vùng.

Do đó, công tác chuẩn bị, đặc biệt là giải phóng mặt bằng, cần được tiến hành một cách khẩn trương, bài bản và đúng quy định.

Theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Đảng ủy Chính phủ và Thường trực Chính phủ, trong tháng 8/2025 phải triển khai được công tác giải phóng mặt bằng, trong đó có cả vấn đề tái định cư. Đây được coi là bước khởi động Dự án.
Ngay sau đó, các địa phương nơi dự án đi qua đã khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động ứng vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước 1/7/2025 như chỉ đạo của Chính phủ.

Theo kiến nghị của Bộ Xây dựng, các địa phương tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng khu tái định cư… để đảm bảo hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công như kế hoạch.

Đơn cử như tại Thanh Hóa, địa phương đã chuẩn bị 39 khu tái định cư và chủ động đề xuất được ứng vốn giải phóng mặt bằng làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.

Lãnh đạo TP. Hà Nội cho biết, TP. sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư; đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, và khởi động dự án vào ngày 19/8/2025.

Lãnh đạo UBND TP. Hồ Chí Minh đã khảo sát khoảng 200 trường hợp cần tái định cư và bố trí tại các nền, căn hộ sẵn có; đồng thời kiến nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu 60,5 ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.

Tỉnh Gia Lai gấp rút hoàn thiện công tác chuẩn bị và giải phóng mặt bằng cho dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam với tổng mức đầu tư cho công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn vượt 10.310 tỷ đồng…

Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện dự thảo nghị quyết của Chính phủ về quy hoạch sử dụng đất, nhằm xử lý khó khăn trong trường hợp quy hoạch tỉnh chưa cập nhật kịp. Theo đó, cho phép các địa phương được sử dụng các chỉ tiêu đất đai theo nhu cầu dự án đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tài chính tổng hợp nhu cầu vốn từ các địa phương để bố trí vốn ngân sách trung ương phù hợp. Trường hợp địa phương có khả năng cân đối vốn, có thể sử dụng nguồn lực địa phương kết hợp vốn trung ương.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Bộ Chính trị, cụ thể hóa Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quy hoạch mạng lưới đường sắt Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu thận trọng, kỹ lưỡng để lựa chọn phương án đầu tư, giải pháp tổ chức thực hiện tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Trước đây Dự án được định hướng đầu tư công. Tuy nhiên, sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân, nhiều doanh nghiệp đề xuất được tham gia theo hình thức đầu tư tư nhân trực tiếp.

Tiếp đó, Nghị quyết của Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 đã cho phép Chính phủ lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư phù hợp với Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Trên cơ sở đó, ngoài đầu tư công, hai hình thức mới được bổ sung là đầu tư theo phương thức đối tác công tư (hợp tác có thời hạn giữa Nhà nước và nhà đầu tư qua hợp đồng dự án - PPP) và đầu tư kinh doanh (nhà đầu tư trực tiếp bỏ vốn để triển khai, vận hành và thu lợi nhuận).

Việc mở rộng hình thức đầu tư này được đánh giá là phù hợp với định hướng của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 198/2025/QH15 ngày 17/5/2025 của Quốc hội về huy động nguồn lực ngoài ngân sách cho các dự án hạ tầng chiến lược. Một số tập đoàn lớn đề nghị được đầu tư thực hiện Dự án cũng chứng tỏ sức hút của một dự án đường sắt quy mô lớn và tầm quan trọng quốc gia.

Mới đây, thông tin với các cử tri TP. Hà Nội về tiến độ triển khai Dự án, Bộ Xây dựng cho biết, sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW và Quốc hội ban hành Nghị quyết số 198/2025/QH15, Chính phủ đã trình và được Bộ Chính trị, Quốc hội chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư Dự án theo Luật Đầu tư theo phương thức PPP bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định.

“Hiện nay, các Bộ, ngành liên quan đang rà soát, đánh giá đề xuất của các nhà đầu tư để trình Chính phủ lựa chọn hình thức đầu tư phù hợp”, Bộ Xây dựng thông tin.

Do đây là dự án chiến lược, tạo động lực đột phá để phát triển kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của đất nước, có tiêu chuẩn kỹ thuật - công nghệ phức tạp, nguồn lực đầu tư đặc biệt lớn và lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam. Do đó, Bộ Xây dựng thống nhất với kiến nghị của cử tri sẽ nghiên cứu lựa chọn nhà thầu đủ trình độ, năng lực, tiềm lực thực hiện thiết kế, thi công Dự án.

14:54 29/09/2025