Mỗi năm lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài gửi về nước khoảng 6,5 - 7 tỷ USD góp phần quan trọng vào nguồn ngoại tệ quốc gia, tăng tích lũy, cải thiện đời sống bản thân và gia đình. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn đối mặt với nhiều “điểm nghẽn” về chi phí, thủ tục và chất lượng nguồn nhân lực, đòi hỏi các giải pháp tháo gỡ kịp thời để phát huy hiệu quả nguồn lực.

Thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Nội vụ) cho thấy, Việt Nam hiện có khoảng 860.000 lao động Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài, tập trung chủ yếu tại các thị trường Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và một số quốc gia khu vực châu Âu.

Trong 10 tháng năm 2025, cả nước đưa được hơn 120.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài, đạt 93,2% kế hoạch năm 2025. Trong đó, Nhật Bản tiếp tục là thị trường tiếp nhận lao động Việt Nam lớn nhất, với hơn 55.000 người. Tiếp sau là Đài Loan (Trung Quốc) với hơn 47.000 lao động, Hàn Quốc với gần 10.000 lao động.

Ngoài các thị trường truyền thống, nhiều thị trường khác ở khu vực châu Âu như Đức, Rumani, Hungary, Nga... giữ ở mức ổn định. Ước tính đến cuối năm 2025, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong giai đoạn 2021 - 2025 đạt khoảng 636.000 người, tương đương 127,3% so với kế hoạch đề ra (500.000 người).

Tại Hội nghị gặp gỡ, đối thoại với các doanh nghiệp đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, ông Vũ Chiến Thắng - Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, Việt Nam là một trong những quốc gia có lợi thế đặc biệt về nguồn nhân lực với hơn 60% lực lượng lao động trong độ tuổi lao động và 53,2 triệu lao động nằm ở thành thị, nông thôn và những nơi có làng nghề. Điều này tạo thuận lợi cho lao động lao động Việt Nam có thể lựa chọn các ngành nghề làm việc ở nước ngoài như nuôi trồng thủy sản, chế biến nông sản, đồ gỗ, mỹ nghệ... Theo đánh giá của các nước, nguồn nhân lực Việt Nam luôn được ưu tiên lựa chọn vì phẩm chất cần cù, chăm chỉ, sáng tạo. “Đi làm việc ở nước ngoài đã giúp cá nhân lao động và đời sống của gia đình họ có sự thay đổi về vật chất, tinh thần, góp phần làm nên thành công cho nhiều chương trình quốc gia như chương trình xóa đói giảm nghèo, nông thôn mới”, ông Thắng khẳng định.

Tuy nhiên, hiện nay công tác đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài gặp nhiều thách thức, nhất là những nước tiếp nhận số lượng lớn lao động Việt sang làm việc như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... Tại thị trường Nhật Bản, việc đồng Yên sụt giá mạnh khiến thu nhập thực tế của người lao động giảm, không còn hấp dẫn như trước. Nhật Bản tuy đã bổ sung hàng loạt chính sách, mở thêm nhiều ngành nghề tiếp nhận mới nhưng quy định tuyển chọn phức tạp khiến lao động trong nước dù có nguyện vọng sang Nhật vẫn khó xác định mình thuộc nhóm ngành nào.

Còn tại Hàn Quốc, khó khăn lớn nhất hiện nay là tình trạng lao động bỏ trốn, đặc biệt trong nhóm thuyền viên do một số doanh nghiệp trả lương cao để lôi kéo lao động, gây cạnh tranh không lành mạnh. Ngoài ra, tỷ lệ lao động xuất cảnh trong ngành đóng tàu còn thấp so với số đăng ký hợp đồng bởi các công ty môi giới và chủ sử dụng Hàn Quốc thường “chào hàng” nhiều doanh nghiệp cùng một đơn hàng, rồi chọn đối tác Việt Nam nào trả phí tốt hơn.

Với thị trường Đài Loan (Trung Quốc) cũng tồn tại tình trạng môi giới tràn lan, can thiệp sâu vào khâu tuyển chọn và chi phí khiến chi phí đi làm việc bị đội lên cao. Trong hơn 500 doanh nghiệp đang hoạt động vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp năng lực yếu, cạnh tranh bằng cách chi hoa hồng cho môi giới để giành hợp đồng, rồi thu phí cao từ người lao động để bù lại.

Ngoài những khó khăn trên thì kỹ năng ngoại ngữ, tay nghề của lao động cũng còn hạn chế. Một bộ phận người lao động chưa đáp ứng được yêu cầu của các thị trường tiếp nhận. Đặc biệt là các nước phát triển, buộc doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn cho đào tạo ngoại ngữ, kỹ năng và chuyên môn nghề nghiệp. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin pháp luật di trú tại các thị trường mới ở châu Âu và châu Mỹ khiến việc mở rộng thị trường lao động gặp không ít trở ngại.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong giai đoạn vừa qua vẫn có những bất cập. Đặc biệt, vẫn còn một số doanh nghiệp xảy ra tình trạng thu phí cao, không đúng gây khó khăn, bức xúc cho người lao động.

Nguyên nhân của tình trạng trên, có sự quản lý yếu kém, thiếu trách nhiệm của cơ quan nhà nước, chính quyền cơ sở khiến người lao động không nhận diện được hình thức đi làm việc theo hợp đồng phi lợi nhuận hay thương mại. Đặc biệt, tình trạng bị tính phí cao đã đẩy những người vốn yếu thế vào tình trạng yếu thế hơn, đã khó khăn rơi vào thế khó khăn hơn. Bên cạnh đó, kỹ năng, ngoại ngữ của lao động dù đã được cải tiến nhưng chỉ dừng lại mức phổ thông. Cơ chế, thủ tục hành chính về đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài còn rườm rà, phải qua nhiều tầng nấc trung gian gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp và người lao động.

Bổ sung thêm thông tin này, ông Vũ Trường Giang - quyền Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước đánh giá những năm gần đây, hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài diễn ra trong bối cảnh thuận lợi và khó khăn luôn đan xen. Đáng chú ý, tình trạng cạnh tranh lao động quốc tế ngày càng gay gắt khi nhiều quốc gia có uy tín trên thị trường lao động quốc tế như Philippines, Indonesia, Ấn Độ, Bangladesh… đẩy mạnh chính sách đưa lao động ra nước ngoài, tạo áp lực lớn đối với lao động Việt Nam.

Trong nước, việc đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài đang trải qua đợt rà soát tổng thể từ công tác quản lý đến việc tuân thủ pháp luật của người lao động và cộng đồng doanh nghiệp. Hoạt động này vừa đứng trước những thách thức, khó khăn cũng là động lực mạnh mẽ cho việc hoàn thiện, nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nói chung.

Để tháo gỡ những rào cản, Bộ Nội vụ đã ban hành Nghị quyết chuyên đề về lĩnh vực này, trong đó có 6 nhóm vấn đề tháo gỡ ngay như đơn giản hóa, tinh gọn thủ tục hành chính để tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Đồng thời, Bộ Nội vụ cũng rà soát và hoàn thiện Nghị định sửa đổi Nghị định 112/2021/NĐ-CP hướng dẫn Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; thực hiện phân cấp, phân quyền cho địa phương trong lĩnh vực đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài; thực hiện đẩy mạnh chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính, hạn chế tối đa doanh nghiệp phải tiếp xúc với cán bộ thực thi.

Còn theo đánh giá của Vụ Pháp chế (Bộ Nội vụ), hệ thống pháp luật về người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài vẫn còn bất cập, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và hội nhập. Pháp luật hiện hành thiếu cơ chế phản ứng nhanh, linh hoạt và chưa đồng bộ với quy định của các nước tiếp nhận lao động. Một số văn bản, trong đó có Luật số 69/2020/QH14 vẫn còn khoảng cách so với tinh thần cải cách nên cần sớm được rà soát, hoàn thiện để phù hợp với bối cảnh phát triển mới.

Hiện, Bộ Nội vụ đang đẩy nhanh tham mưu sớm hoàn thiện thể chế trong tháng 10 và 11/2025 để triển khai xây dựng Chiến lược đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng giai đoạn từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Theo kế hoạch, trong năm 2026, Bộ Nội vụ sẽ trình cấp có thẩm quyền Chiến lược nói trên. Đồng thời, nghiên cứu đề xuất sửa đổi Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, hướng tới xây dựng hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch, phù hợp thông lệ quốc tế.

Theo Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng, vấn đề cốt lõi là cần chuyển đổi căn bản tư duy quản lý, từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, cắt giảm, đơn giản hóa tối đa các điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính không cần thiết, tạo môi trường lành mạnh, bỏ cơ chế “xin - cho”.

Đồng thời, Bộ Nội vụ sẽ tập trung mở rộng thị trường chất lượng cao, ưu tiên các quốc gia có thu nhập tốt, điều kiện lao động an toàn và ổn định. Thời gian tới, các ngành cơ khí, điện tử, chế biến nông - lâm - thủy sản, năng lượng tái tạo sẽ được coi là hướng đi chiến lược trong giai đoạn tới. Trọng tâm sẽ chuyển dần từ lao động phổ thông sang lao động có kỹ năng và tay nghề, đáp ứng tiêu chuẩn của các thị trường phát triển.

Để tạo thay đổi đột phá, 100% thủ tục hành chính trong lĩnh vực đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài sẽ được thực hiện trực tuyến để nâng cao tính minh bạch của hoạt động. Một trong những hướng đi mới nữa là xây dựng nền tảng số kết nối trực tuyến giữa người lao động và doanh nghiệp nhằm loại bỏ trung gian môi giới, minh bạch hóa tuyển dụng và giảm chi phí đáng kể cho người lao động.

13:53 05/11/2025