Xóa đói, giảm nghèo luôn là chủ trương lớn, mang tính nhân văn sâu sắc của Đảng và Nhà nước, gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, bền vững và bao trùm. Trong những năm qua, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã trở thành điểm tựa quan trọng, giúp hàng triệu hộ dân thay đổi cuộc sống, mở rộng cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, vươn lên thoát nghèo. Không chỉ là câu chuyện hỗ trợ trước mắt, chương trình còn góp phần tạo nền tảng lâu dài để thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, bảo đảm an sinh xã hội, khẳng định quan điểm lấy con người làm trung tâm của phát triển.

Giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã để lại những dấu ấn quan trọng, góp phần cải thiện đời sống hàng triệu hộ dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Từ những bản làng heo hút nơi miền núi, đến các vùng ven biển đầy khó khăn, dấu ấn của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã in đậm trong từng con đường, mái trường, công trình dân sinh và cả những đổi thay trong cuộc sống người dân. Hành trình ấy đã ghi nhận sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và khơi dậy ý chí vươn lên thoát nghèo của hàng triệu hộ gia đình.

Theo báo cáo từ Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã đạt mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo theo chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao hàng năm; vượt và đạt 4/5 mục tiêu cụ thể. Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều còn 1,93%, (tỷ lệ đầu kỳ là 5,2%, bình quân giảm 1,03%), đạt chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao giảm từ 1,0-1,5%/năm. Tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo còn 24,86% (tỷ lệ đầu kỳ là 44,97%, bình quân giảm 6,7%), vượt chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao giảm từ 4-5%/năm. Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số còn 12,55% (tỷ lệ đầu kỳ là 25,91%, bình quân giảm 4,45%), đạt chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao giảm từ 3,0%/năm.

Bên cạnh đó, Chương trình đạt và vượt 5/6 mục tiêu giai đoạn 5 năm của Chương trình; vượt và đạt 9/12 chỉ tiêu giải quyết mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản.

Chương trình đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế với việc triển khai 10.587 mô hình, dự án giảm nghèo, trong đó 9.816 mô hình thuộc lĩnh vực nông nghiệp và 771 mô hình phi nông nghiệp, với sự tham gia của 205.585 hộ (gồm 110.098 hộ nghèo, 63.659 hộ cận nghèo, 31.828 hộ mới thoát nghèo). Các mô hình này không chỉ tạo sinh kế bền vững, tăng thu nhập mà còn thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động tại các địa phương nghèo, từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất tập trung, gắn với chuỗi giá trị. Có 6.174 dự án hỗ trợ sản xuất nông nghiệp được triển khai, giúp 99.594 hộ cải thiện phương thức canh tác, áp dụng công nghệ cao, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Một điểm sáng của Chương trình là đã tập trung phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu, thu hẹp khoảng cách phát triển vùng miền. Cụ thể, chương trình đã đầu tư xây dựng mới 2.616 công trình hạ tầng và duy tu bảo dưỡng 2.340 công trình tại các huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo. Những công trình này đã cải thiện đáng kể điều kiện sống, hỗ trợ sản xuất, thương mại, lưu thông hàng hóa và cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các khu vực nghèo với các vùng khác.

Hướng tới giảm nghèo đa chiều và bền vững, bên cạnh việc tập trung phát triển cơ sở hạ tầng, Chương trình đã chú trọng trong việc giải quyết các chiều thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản của người dân. Đã có trên 9.300 mô hình sinh kế được triển khai, vượt xa mục tiêu đặt ra là hỗ trợ trên 1.000 mô hình. Gần 6.300 phiên giao dịch việc làm được tổ chức và hơn 1,1 triệu người sử dụng lao động cùng gần 3 triệu người tìm việc đã được cập nhật thông tin vào cơ sở dữ liệu. Chương trình đồng thời hỗ trợ kết nối việc làm thành công cho gần 125 nghìn lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, vượt mục tiêu tối thiểu 100 nghìn lao động.

Chương trình còn tập trung cải thiện dinh dưỡng cho người dân tại các huyện nghèo, đưa tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi giảm còn 26,43%, vượt chỉ tiêu dưới 34% được giao. Gần 200 nghìn trẻ em và gần 130 nghìn phụ nữ mang thai đã được hỗ trợ bổ sung vi chất dinh dưỡng.

Đặc biệt, Chương trình đã giúp gần 100 nghìn hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo có nhà ở an toàn, ổn định, từng bước nâng cao chất lượng sống, góp phần giảm nghèo bền vững, nhất là góp phần quan trọng trong thành tích về đích trước 5 năm thực hiện mục tiêu Đảng giao (đến năm 2030, xóa toàn bộ nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước).

Một thức tế tồn tại trong đời sống người dân tại các huyện nghèo là hạn chế khả năng tiếp cận thông tin. Do đó, Chương trình đã tập trung phát triển hạ tầng thông tin cơ sở, từng bước đáp ứng nhu cầu của người dân; người dân sinh sống trên địa bàn huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo tiếp cận, sử dụng các dịch vụ viễn thông, nhằm góp phần nâng cao khả năng tiếp cận thông tin của người dân.

Kết quả đạt được của Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 không đơn thuần là những con số thống kê, cũng không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo thoát khó khăn trước mắt, mà còn hướng đến mục tiêu lâu dài là tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, vì một Việt Nam không để ai bị bỏ lại phía sau.

Dù Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã đạt được những con số ấn tượng, song vẫn phải thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn những những điểm mờ cần được xóa bỏ. Đó là năng lực cán bộ cơ sở hạn chế do đội ngũ cán bộ ở cấp cơ sở, đặc biệt tại các huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn, thường xuyên thay đổi, thiếu chuyên môn và kinh nghiệm quản lý, dẫn tới khó khăn trong điều phối, giám sát và triển khai các dự án, nhất là các dự án liên kết chuỗi giá trị hoặc yêu cầu chuyên môn cao.

Một vấn đề khác là hệ thống giám sát, đánh giá và cơ sở dữ liệu giảm nghèo chưa được kết nối liên thông giữa các cấp do ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, làm chậm tiến độ công tác tổng hợp, phân tích và báo cáo dữ liệu chậm. Điều đáng lưu ý là chưa ứng dụng công nghệ thông tin toàn quốc trong rà soát hộ nghèo, cận nghèo hằng năm, làm ảnh hưởng đến tính chính xác và kịp thời của dữ liệu dẫn tới tính hiệu quả của chương trình chưa cao.

Hơn nữa, chúng ta thiếu cơ chế đánh giá hiệu quả để có thể "đo lường" toàn diện hiệu quả thực thi các văn bản, chiến dịch truyền thông, hoặc các mô hình giảm nghèo, nên chưa xác định chính xác mức độ phù hợp, tính khả thi của các chính sách để có những điều chỉnh kịp thời.

Trên thực tế, việc triển khai một số dự án còn gặp nhiều khó khăn. Một số dự án, đặc biệt là các dự án liên kết chuỗi giá trị hoặc hỗ trợ phát triển sản xuất cộng đồng gặp trở ngại do thiếu đơn vị chủ trì liên kết, năng lực cộng đồng hạn chế hoặc các quy định về mua sắm, quay vòng vốn chưa phù hợp thực tiễn. Vẫn còn một bộ phận người dân còn tâm lý ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước, chưa có ý thức và hỗ trợ người khác vươn lên thoát nghèo bền vững.

Có thể khẳng định, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần cải thiện đời sống nhân dân, thu hẹp khoảng cách vùng miền, củng cố an sinh xã hội và ổn định chính trị. Tuy vẫn còn những hạn chế, thách thức cần khắc phục, nhưng thành quả đã đạt được là nền tảng vững chắc để đất nước tiếp tục tiến bước trên con đường phát triển bao trùm và bền vững.

Bước sang giai đoạn mới 2026-2035, Chương trình giảm nghèo được xác định thực hiện gắn với bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu và sử dụng tài nguyên bền vững; bảo đảm người nghèo từng bước được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội bình đẳng, chất lượng. Bảo đảm phụ nữ, dân tộc thiểu số và lao động yếu thế được tiếp cận cơ hội bình đẳng. Xây dựng cộng đồng xanh, hài hoà, bản sắc và hạnh phúc: từng bước nâng cao sự hài lòng về cuộc sống, về môi trường sống đối với người nghèo và cộng đồng thông qua nâng cao chất lượng sống, các chính sách an sinh xã hội phù hợp, vì Nhân dân phục vụ của chính quyền các cấp và bảo vệ môi trường.

Chương trình hướng tới mục tiêu là giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững và xây dựng cộng đồng hạnh phúc với các mục tiêu cụ thể là giảm tỷ lệ nghèo đa chiều cả nước bình quân 1% - 1,5%/năm hoặc giảm từ 1/2 - 2/3 quy mô hộ nghèo so với đầu kỳ, giảm tỷ lệ nghèo đa chiều tại các xã nghèo ít nhất 3%/năm, hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm 3% - 4%/năm theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030. Nâng chỉ số hạnh phúc của Việt Nam xuống dưới 40 trong xếp hạng thế giới. Đến năm 2035, tỷ lệ nghèo đa chiều toàn quốc giảm còn dưới 1%; nâng chỉ số hạnh phúc của Việt Nam xuống dưới 35 trong xếp hạng thế giới.

Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 sẽ được tích hợp với Chương trình xây dựng nông thôn mới. Đây là bước đi chiến lược, sẽ tránh trùng lặp chính sách, thống nhất mục tiêu và tập trung nguồn lực, thể hiện tư duy mới trong điều hành chính sách: từ hỗ trợ sang trao quyền, từ trợ cấp sang phát triển bao trùm và bền vững, từ ngân sách nhà nước là chính sang vai trò vốn mồi, dẫn dắt, tạo phong trào.

Trong giai đoạn mới, Chương trình sẽ tập trung phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội các xã nghèo phục vụ phát triển sản xuất, đời sống dân sinh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hướng tới xây dựng cộng đồng hạnh phúc mà ở đó sẽ hỗ trợ xây dựng, nhân rộng mô hình sản xuất cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo theo hướng nâng cao tính tự chủ, phát triển xanh, ứng dụng công nghệ số, phù hợp với từng địa chỉ; tăng cường trợ giúp xã hội, giáo dục nghề nghiệp, phát triển sinh kế, tạo việc làm bền vững và tăng khả năng tự chủ kinh tế của người dân; xây dựng không gian văn hóa cộng đồng, phát huy vai trò chủ thể của người dân trong gìn giữ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc.

Tiếp tục bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản lý, giảng dạy và học tập; xây dựng các chương trình học tập trực tuyến, thư viện số; triển khai "lớp học thông minh". Củng cố hệ thống y tế cơ sở, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe sinh sản và dinh dưỡng cho bà mẹ, trẻ em.

Chương trình cũng sẽ hỗ trợ cải thiện nhà ở dân cư nông thôn theo hướng an toàn, kiên cố, thích ứng biến đổi khí hậu; tăng cường nhận thức, hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, người dân xã nghèo tiếp cận, thực hiện xử lý rác thải rắn, nước thải bảo đảm môi trường sống. Đồng thời tăng cường vai trò, vị thế của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội cấp xã; tăng cường sự tham gia của cộng đồng và tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng môi trường sống an toàn, công bằng tại nông thôn. Nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính công.

Với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự chung tay của toàn xã hội và ý chí tự lực, tự cường của người dân, tin tưởng rằng mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau” sẽ ngày càng trở thành hiện thực.

12:16 27/09/2025