Đồng bộ cơ chế hỗ trợ phát triển sản xuất trong các chương trình mục tiêu quốc gia

UBND cấp tỉnh hướng dẫn, tiếp nhận hồ sơ dự án phát triển sản xuất

Để tạo thuận lợi trong triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, tại Nghị quyết số 111/2024/QH15, Quốc hội đã cho phép áp dụng cơ chế đặc thù trong việc ban hành quy định trình tự, thủ tục, tiêu chí, mẫu hồ sơ lựa chọn dự án phát triển sản xuất. Theo đó, trường hợp HĐND cấp tỉnh chưa ban hành quy định về trình tự, thủ tục, tiêu chí và mẫu hồ sơ lựa chọn dự án phát triển sản xuất thuộc nội dung các chương trình mục tiêu quốc gia, UBND cấp tỉnh được phép quyết định các nội dung này để kịp thời tổ chức triển khai.

Trường hợp HĐND tỉnh đã có quy định nhưng cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn, UBND tỉnh có thể điều chỉnh sau khi được Thường trực HĐND cùng cấp đồng ý và báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất. Cơ chế này áp dụng thống nhất, kể cả khi địa phương đã thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Theo Bộ Tài chính, sau khi Nghị quyết được thông qua, UBND của 3 địa phương (trong giai đoạn chưa tổ chức lại chính quyền địa phương 2 cấp) đã chủ động ban hành các quy định cần thiết để lựa chọn dự án phát triển sản xuất mà không phải chờ HĐND thông qua. Đồng thời, 12 địa phương khác - nơi HĐND tỉnh đã ban hành quy định nhưng cần điều chỉnh cũng đã kịp thời sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền, đảm bảo phù hợp với điều kiện địa phương và yêu cầu thực tiễn triển khai các chương trình mục tiêu.

Đánh giá từ các địa phương khẳng định, cơ chế đặc thù trên đã tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành việc ban hành hoặc sửa đổi quy định phục vụ triển khai các hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất, giúp tăng tốc độ giải ngân nguồn vốn sự nghiệp, đảm bảo tiến độ chương trình theo kế hoạch. Đáng chú ý, trong quá trình thực hiện, không ghi nhận phản ánh tiêu cực hay kiến nghị bất cập nào từ các địa phương, cho thấy cơ chế này đã phát huy hiệu quả và được sự đồng thuận cao.

Trên cơ sở đó, để thống nhất áp dụng trên cả nước, Bộ Tài chính đang xây dựng Nghị định mới quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó sẽ quy định rõ mẫu hồ sơ, trình tự lựa chọn dự án phát triển sản xuất. Đồng thời, UBND cấp tỉnh vẫn sẽ được hướng dẫn cụ thể mẫu hồ sơ và đầu mối tiếp nhận hồ sơ dự án sao cho phù hợp với điều kiện từng địa phương.

Quy định rõ các phương thức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước

Một cơ chế đặc thù khác đã được áp dụng theo Nghị quyết số 111/2024/QH15 là sử dụng ngân sách nhà nước trong trường hợp giao chủ dự án phát triển sản xuất tự thực hiện việc mua sắm hàng hóa phục vụ hoạt động phát triển sản xuất. Theo đó, chủ dự án được quyết định phương thức mua sắm hàng hóa, dịch vụ nếu dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Cơ quan quản lý dự án sẽ thực hiện thanh toán tiền hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho chủ dự án theo các hình thức phù hợp, căn cứ theo định mức hỗ trợ, giá thị trường tại địa phương hoặc theo hợp đồng mua bán có xác nhận ba bên.

Cụ thể, nếu chủ dự án trực tiếp sản xuất, cung ứng hàng hóa thuộc ngành nghề của mình sẽ được thanh toán theo định mức hoặc giá hàng hóa được phê duyệt. Nếu sử dụng hàng hóa, dịch vụ do người dân cung cấp tại địa bàn thực hiện dự án, thanh toán sẽ căn cứ vào giá hàng hóa thực tế tại xã và có xác nhận của UBND cấp xã. Trong trường hợp hàng hóa, dịch vụ được mua từ bên thứ ba không tham gia dự án, thanh toán sẽ thực hiện trên cơ sở hợp đồng ba bên với đầy đủ chứng từ hợp lệ, bao gồm hóa đơn và các tài liệu liên quan.

Sau khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, thẩm quyền xác định giá bán hàng hóa, dịch vụ từ cơ quan tài chính cấp huyện được chuyển cho cơ quan tài chính cấp xã, nhằm đảm bảo phù hợp với cấp phê duyệt và quản lý dự án.

Theo Bộ Tài chính, đã có 16 địa phương kịp thời triển khai cơ chế này trước khi chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Các địa phương đánh giá, cơ chế này đã tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để đẩy nhanh tiến độ triển khai các hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn sự nghiệp.

Cơ chế giao chủ trì liên kết, người dân tự quyết định phương thức mua sắm hàng hóa trong thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cũng tạo cơ chế thu hút sự tham gia của đối tượng ngoài nhà nước vào thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa bàn huyện, xã nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng nông thôn.

Tuy nhiên, các địa phương còn tâm lý lo ngại việc giao chủ trì liên kết, người dân tự thực hiện, tự quyết định phương thức mua sắm có thể dẫn đến tình trạng lợi dụng chính sách hỗ trợ của nhà nước để thu lợi cho doanh nghiệp, cá nhân, làm thất thoát ngân sách nhà nước. Do vậy, cơ chế chưa được nhiều địa phương lựa chọn áp dụng.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ dự kiến sẽ quy định rõ các phương thức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước trong Nghị định mới về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Các phương thức bao gồm: hỗ trợ bằng tiền mặt để chủ dự án tự triển khai, hỗ trợ bằng hiện vật hoặc dịch vụ, hoặc kết hợp cả hai hình thức.

Việc quy định rõ các phương thức hỗ trợ không chỉ giúp địa phương có cơ sở pháp lý để thực hiện mà còn thêm lựa chọn linh hoạt, phù hợp điều kiện thực tế, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về đấu thầu và quản lý tài chính công hiện hành.