 |
| Chi tiêu tiêu dùng hiện vẫn đóng góp bình quân khoảng 65% GDP hàng năm của Việt Nam. Ảnh Khánh Hạ. |
Tiêu dùng nội địa giữ nhịp tăng trưởng, cấu trúc thị trường dịch chuyển nhanh
Theo SHS Research, chi tiêu tiêu dùng hiện vẫn đóng góp bình quân khoảng 65% GDP hàng năm của Việt Nam, phản ánh vai trò trụ cột của cầu nội địa trong tăng trưởng kinh tế. Sau giai đoạn chịu tác động mạnh của dịch Covid-19 (2020–2022), doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ đã quay trở lại quỹ đạo hồi phục. Lũy kế 9 tháng năm 2025, tổng mức bán lẻ đạt gần 5,2 triệu tỷ đồng, tăng 9,6% so với cùng kỳ.
Cấu trúc chi tiêu của hộ gia đình tiếp tục nghiêng mạnh về nhóm hàng thiết yếu. Theo tổng hợp của SHS Research, chi tiêu cho hàng thiết yếu hiện chiếm tới 59,6% tổng chi tiêu tiêu dùng, trong đó riêng thực phẩm và đồ uống không cồn luôn duy trì tỷ trọng cao. Điều này lý giải vì sao nhóm tiêu dùng thiết yếu tiếp tục giữ vai trò "lõi phòng thủ" trong giai đoạn hiện nay.
Ở góc độ kênh phân phối, thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn mang đặc trưng "truyền thống – hiện đại đan xen". Đến cuối năm 2024, cả nước ước tính có khoảng 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa và hơn 8.300 chợ truyền thống, song thị phần của kênh này đang thu hẹp dần, nhường chỗ cho kênh hiện đại và thương mại điện tử. Quy mô doanh số bán lẻ qua các kênh hiện được SHS ước tính đạt khoảng 106 tỷ USD tại kênh truyền thống (55%), 63 tỷ USD tại kênh hiện đại (33%) và 23 tỷ USD ở thương mại điện tử (12%).
Đáng chú ý, số lượng cửa hàng tiện lợi và minimart tăng nhanh trong 5 năm gần đây, đạt 7.483 cửa hàng vào cuối năm 2024, chiếm hơn 93% tổng số cửa hàng kênh hiện đại. Các nhà bán lẻ nội địa tiếp tục chiếm ưu thế với 81% số lượng cửa hàng, cho thấy lợi thế rõ rệt về am hiểu thị trường và hành vi tiêu dùng trong nước.
Song hành với đó, thương mại điện tử tiếp tục mở rộng quy mô. Năm 2024, GMV thương mại điện tử Việt Nam vượt mốc 25 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm trước và chiếm xấp xỉ 10% tổng mức bán lẻ. Các sản phẩm giao dịch chủ yếu tập trung ở nhóm điện tử, thời trang và chăm sóc sức khỏe, phản ánh sự dịch chuyển rõ rệt trong hành vi mua sắm của người tiêu dùng.
Tuy vậy, SHS Research lưu ý, chi tiêu nhóm hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) trong Quý II/2025 ghi nhận suy giảm nhẹ so với cùng kỳ, chủ yếu do giá bán tăng và sức mua khu vực nông thôn yếu hơn so với đô thị. Người tiêu dùng có xu hướng cắt giảm chi tiêu mạnh hơn ở nhóm đồ uống – tín hiệu cho thấy tăng trưởng của ngành không còn "đồng đều" như giai đoạn ngay sau dịch.
Biên lợi nhuận, dòng tiền và hiệu quả mỗi điểm bán trở thành thước đo phân hóa cổ phiếu
Theo SHS Research, bức tranh lợi nhuận của các doanh nghiệp bán lẻ – tiêu dùng năm 2025 phản ánh rõ quá trình phân hóa. Biên lợi nhuận gộp, dòng tiền kinh doanh và hiệu quả vận hành từng điểm bán đang dần thay thế cho tăng trưởng doanh thu thuần túy trong việc dẫn dắt định giá cổ phiếu.
Áp lực chi phí đầu vào, nhân công, logistics và mặt bằng tiếp tục duy trì ở mức cao, khiến không ít doanh nghiệp gặp khó trong việc bảo toàn biên lợi nhuận. Trong khi đó, các doanh nghiệp kiểm soát tốt chuỗi cung ứng và tối ưu vận hành lại cho thấy khả năng cải thiện lợi nhuận rõ rệt. PNJ là ví dụ điển hình khi biên lợi nhuận gộp bình quân 9 tháng năm 2025 đạt 20,8%, tăng mạnh so với mức 16,7% cùng kỳ 2024, nhờ kiểm soát tốt chi phí và điều chỉnh danh mục sản phẩm linh hoạt.
Ở góc độ dòng tiền, SHS Research chỉ ra tình trạng không ít doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng doanh thu nhưng dòng tiền từ hoạt động kinh doanh suy yếu do tồn kho tăng và chính sách bán hàng nới lỏng. Điều này làm gia tăng áp lực vốn lưu động và chi phí tài chính. Ngược lại, nhóm doanh nghiệp duy trì được dòng tiền dương ổn định có lợi thế lớn trong tái đầu tư, mở rộng hệ thống phân phối và nâng cấp năng lực vận hành.
Hiệu quả mỗi điểm bán hiện cũng được thị trường theo dõi sát hơn so với số lượng cửa hàng. MWG là ví dụ tiêu biểu khi không mở thêm chuỗi Thế Giới Di Động – Điện Máy Xanh, mà tập trung nâng doanh thu bình quân mỗi cửa hàng trong các năm tới. Riêng chuỗi Bách Hóa Xanh trở thành động lực tăng trưởng mới với lợi nhuận sau thuế 9 tháng năm 2025 ước đạt khoảng 255 tỷ đồng, đồng thời doanh thu chuỗi được SHS dự phóng tăng 37% trong năm 2025 và 44% trong năm 2026.
Về định giá, sự phân hóa cũng thể hiện rõ trên thị trường chứng khoán. Nhóm doanh nghiệp đầu ngành, sở hữu thương hiệu mạnh, hệ thống phân phối rộng và dòng tiền cải thiện tiếp tục được thị trường chấp nhận mức định giá cao hơn. SHS duy trì khuyến nghị "Tăng tỷ trọng (OW)" đối với MSN, MWG và PNJ, với mức upside dự phóng trong khoảng 17–22%, trong khi các doanh nghiệp chưa chứng minh được hiệu quả vận hành bền vững vẫn chịu áp lực chiết khấu.
Tiêu dùng thiết yếu, bán lẻ hiện đại và đòn bẩy từ tầng lớp trung lưu
Trong cấu trúc toàn ngành, tiêu dùng thiết yếu tiếp tục là trụ đỡ lợi nhuận ổn định nhất. Các doanh nghiệp FMCG hưởng lợi từ nền cầu lớn, tần suất mua cao và vòng quay vốn nhanh. Theo SHS Research, đến năm 2030, tổng thị trường bán lẻ thực phẩm Việt Nam có thể đạt quy mô khoảng 85 tỷ USD, trong đó FMCG chiếm 12–15%.
Ở phân khúc bán lẻ hiện đại, SHS Research đánh giá thị trường Việt Nam vẫn còn dư địa tăng trưởng đáng kể. Hiện nay, tỷ trọng kênh bán lẻ hiện đại mới chỉ đạt khoảng 19% trong năm 2025, thấp hơn nhiều so với mức 50–60% tại các thị trường trong khu vực. Nghị định 70/2025/NĐ-CP về hóa đơn điện tử và chủ trương loại bỏ thuế khoán sẽ thu hẹp nhanh kênh kinh doanh truyền thống, qua đó thúc đẩy kênh hiện đại mở rộng thị phần lên khoảng 35% sớm hơn mốc 2030 so với dự báo trước đây.
 |
Bên cạnh đó, khu vực nông thôn – nơi tập trung hơn 60% dân số – đang trở thành "mặt trận" tăng trưởng mới của bán lẻ hiện đại, khi người tiêu dùng chuyển sang quan tâm nhiều hơn tới chất lượng, an toàn thực phẩm và nguồn gốc hàng hóa.
Về dài hạn, triển vọng của ngành bán lẻ – tiêu dùng được các chuyên gia đánh giá vẫn được củng cố bởi nhân khẩu học và xu hướng cải thiện thu nhập. Theo kịch bản cơ sở của SHS Research, quy mô thị trường bán lẻ Việt Nam được dự báo tăng từ khoảng 309 tỷ USD năm 2025 lên 547 tỷ USD vào năm 2030. Đồng thời, thế hệ trẻ tiếp tục trở thành lực lượng tiêu dùng chủ đạo, trong bối cảnh tầng lớp trung lưu mở rộng nhanh.
Ở góc độ đầu tư, SHS Research cho rằng cổ phiếu ngành tiêu dùng đã bước vào giai đoạn "lọc kỹ", khi câu chuyện tăng trưởng không còn dựa trên kỳ vọng chung của toàn ngành, mà gắn chặt với chiến lược vận hành, chất lượng dòng tiền và khả năng thích ứng với hành vi tiêu dùng mới của từng doanh nghiệp.
