Dự báo gắn với chính sách và niềm tin
Ở bất kỳ quốc gia nào, dự báo và dự toán thu NSNN luôn được coi là “cửa ngõ” của chu trình ngân sách. Tính chính xác và kịp thời của công tác này quyết định trực tiếp đến việc cân đối nguồn lực, hoạch định chi tiêu và duy trì kỷ luật tài khóa.
Dự toán thu là khâu đầu tiên trong quản lý ngân sách, là cơ sở để phân bổ nguồn lực tài chính cho hoạt động, quyết định cân đối ngân sách trong một thời kỳ, đồng thời là nền tảng xây dựng các mục tiêu tăng trưởng kinh tế.
Trong cơ cấu ngân sách, thu nội địa ngày càng chiếm tỷ trọng cao. Vì vậy nâng cao chất lượng dự báo, dự toán thu trong ngành Thuế trở thành nhiệm vụ trọng tâm, gắn với công tác xây dựng chính sách, tổ chức quản lý thu và điều hành ngân sách hiệu quả.
Bà Phạm Thị Tuyết Lan, Trưởng ban Dự toán, Thống kê Thuế (Cục Thuế) – nguyên là Vụ trưởng Vụ Dự toán thu thuế (Tổng cục Thuế) – người đã hơn 30 năm gắn bó với công tác này, chia sẻ: Dự báo thu không chỉ giúp ngành Thuế nhận biết và xử lý những vấn đề phát sinh trong vận hành chính sách, mà còn cung cấp cơ sở cần thiết cho quá trình hoạch định. Nó cho phép ước lượng nguồn lực tài chính từ các chính sách mới, nhận diện sớm rủi ro và đưa ra căn cứ khoa học cho điều hành ngân sách.
Theo bà Lan, dự báo thu là một quy trình phức tạp, đòi hỏi không chỉ kỹ năng phân tích số liệu mà còn sự nhạy bén trước biến động kinh tế. Người làm dự báo phải nắm bắt được “nhịp đập” của nền kinh tế, nhận diện xu hướng và biến động tiềm ẩn để điều chỉnh kịp thời.
Thu ngân sách của mỗi quốc gia đều xuất phát từ nền tảng hệ thống chính sách thuế và sự phát triển của nền kinh tế. Trong giai đoạn chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, tái cấu trúc nền kinh tế, chính sách thuế luôn phải điều chỉnh, sửa đổi để phù hợp với sự chuyển động của nền kinh tế, dự báo thu chính xác trong bối cảnh đó càng trở nên khó khăn.
Nhớ lại giai đoạn đại dịch COVID-19, dự báo ngân sách thực sự giữ vai trò “ngọn hải đăng” trong công tác tham mưu, chỉ đạo, điều hành chính sách tài khóa của các cấp.
Khi ấy, sản xuất đình trệ, chuỗi cung ứng đứt gãy, nhu cầu chi ngân sách cho phòng chống dịch và an sinh xã hội tăng cao, Ban Dự toán thu thuế đã chủ động xây dựng nhiều kịch bản dự báo theo từng cấp độ giãn cách xã hội và khả năng phục hồi kinh tế.
Các mô hình dự báo đa kịch bản liên tục được xây dựng phục vụ cho công tác điều hành, chỉ đạo thu NSNN, giúp Chính phủ kịp thời ban hành các gói hỗ trợ, đồng thời giữ được cân đối ngân sách an toàn.
Trong những tháng cao điểm của dịch, dự báo thu được cập nhật thậm chí theo ngày, theo ngành nghề, trở thành cơ sở quan trọng cho các quyết sách khi ấy. Nhờ đó, doanh nghiệp và người dân có thêm điểm tựa vượt qua khó khăn, trong khi ngân sách nhà nước vẫn đảm bảo cân đối.
Không chỉ dừng lại ở việc ước lượng số thu, công tác dự báo còn là công cụ để đánh giá tác động chính sách.
Trong giai đoạn 2021–2025, trước tác động nặng nề của nhiều gói hỗ trợ về tài khóa đã được triển khai, với tổng giá trị tiền thuế, phí, tiền thuê đất miễn, giảm là trên 390 ngàn tỷ đồng. Nhờ dự báo sát thực tế, các giải pháp hỗ trợ vừa giúp doanh nghiệp và người dân vượt khó, vừa vẫn đảm bảo tăng trưởng nguồn thu.
Những con số này phản ánh không chỉ sự nỗ lực vượt khó của nền kinh tế, mà còn cho thấy sự chính xác, kịp thời của công tác dự báo thu trong ngành Thuế – một nhân tố quan trọng củng cố niềm tin vào chính sách tài chính quốc gia.
Nơi những con số biết “lên tiếng”
Ít ai biết rằng, để có một con số dự toán chính xác, Ban Dự toán, Thống kê Thuế luôn làm việc cường độ cao, đặc biệt vào những ngày cuối tháng, quý, năm. Chỉ cần giá dầu thô biến động, tỷ giá USD thay đổi, hay một chính sách hỗ trợ mới được ban hành... lập tức bảng tính, mô hình kịch bản được chạy đi chạy lại, số liệu phải cập nhật ngay.
Là người nhiều năm kinh nghiệm, bà Lan vẫn nhắc nhở đồng nghiệp: Mỗi con số gửi đi đều là trách nhiệm. Tinh thần ấy đã trở thành kim chỉ nam cho cả tập thể, giúp họ giữ vững kỷ luật nghề nghiệp dù công việc thầm lặng và ít được biết đến.
Từ tiền thân là Vụ Dự toán thu thuế – Tổng cục Thuế đến nay, Ban Dự toán, Thống kê Thuế không ngừng đổi mới phương pháp. Việc ứng dụng dữ liệu lớn, khai thác hóa đơn điện tử, thông tin từ hải quan và ngân hàng đã nâng cao độ chính xác của dự báo. Đây là bước chuyển quan trọng, thể hiện sự bắt nhịp với yêu cầu quản lý tài chính công hiện đại.
Dự báo và dự toán thu ngân sách không chỉ phục vụ công tác lập kế hoạch, mà còn là yếu tố tạo dựng niềm tin xã hội. Khi dự báo đủ độ tin cậy, Chính phủ có thể điều hành chủ động; doanh nghiệp có cơ sở lập kế hoạch kinh doanh; người dân tin tưởng vào sự ổn định chính sách tài chính.
Nhìn lại giai đoạn 2021–2025, thành công của công tác dự báo thu NSNN không chỉ được đo bằng tỷ lệ hoàn thành hay vượt thu, mà còn ở việc giúp nền tài chính quốc gia vững vàng qua những năm đầy biến động.
Thành quả ấy mang dấu ấn tập thể ngành Thuế, trong đó có sự đóng góp thầm lặng nhưng quan trọng của các cán bộ tại Ban Dự toán, Thống kê Thuế, với sự đóng góp không nhỏ của cá nhân bà Phạm Thị Tuyết Lan.
Trong tương lai, với áp lực hội nhập quốc tế, xu hướng thuế toàn cầu và yêu cầu chuyển đổi số ngày càng cao, nhiệm vụ dự báo thu sẽ nặng nề hơn. Nhưng bà Lan luôn tin rằng, với nền tảng đã xây dựng cùng tinh thần trách nhiệm được hun đúc qua nhiều thế hệ, ngành Thuế có đủ cơ sở để tiếp tục khẳng định vai trò “Ngọn hải đăng” của tài chính công, đồng hành cùng sự phát triển bền vững của đất nước.
