Chủ động, tích cực thúc đẩy các dự án đường sắt và chuyển giao, phát triển công nghệ

Phát triển đường sắt là một trong những nội dung được xác định tại Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng. Bộ Chính trị đã ban hành kết luận 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua các nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam; thí điểm cơ chế đặc thù cho đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM. Chính phủ đã ban hành các nghị quyết để triển khai thực hiện các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị, Quốc hội.

Hiện nay, cả nước đang triển khai các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt, gồm: Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; các dự án tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn và Hải Phòng - Móng Cái; dự án đầu tư xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TPHCM.

Tại phiên họp, Ban Chỉ đạo tập trung rà soát, kiểm điểm việc thực hiện các nhiệm vụ, nhất là các nhiệm vụ được Ban Chỉ đạo đề ra tại phiên họp thứ 3; những kết quả đạt được, khó khăn, hạn chế, vướng mắc cần giải quyết, tháo gỡ, đặc biệt là vướng mắc về thể chế để sớm trình Quốc hội xem xét, bổ sung; giải pháp thúc đẩy triển khai dự án đường sắt tiêu chuẩn Lào Cai -Hà Nội - Hải Phòng để khởi công đúng kế hoạch vào ngày 19/12 tới.

Ban Chỉ đạo rà soát, kiểm điểm công tác giải phóng mặt bằng tuyến đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam tại các địa phương, đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp triển khai công trình, dự án ở lĩnh vực đường sắt trong những tháng còn lại của năm 2025 và thời gian tới.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng và ý kiến các đại biểu tại phiên họp, từ sau phiên họp thứ 3 của Ban Chỉ đạo vào ngày 9/7 đến nay, Thủ tướng và các Phó Thủ tướng đã chủ trì nhiều cuộc họp; ban hành gần 20 văn bản chỉ đạo các vấn đề liên quan các công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt.

Các bộ, ngành và địa phương được giao 39 nhiệm vụ, tập trung vào tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh thủ tục chuẩn bị đầu tư các dự án. Đến nay, các cơ quan đã hoàn thành 16 nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu, trong đó có một số nhiệm vụ quan trọng.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Chính phủ Nghị định hướng dẫn thực hiện công tác phát triển khoa học, công nghệ đường sắt và thẩm định xong tiêu chuẩn về đường sắt (đang rà soát để công bố 37 Tiêu chuẩn Việt Nam).

Bộ Công Thương đã trình Đề án phát triển công nghiệp đường sắt. Bộ Tài chính đã hướng dẫn các địa phương về việc phân chia nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; hướng dẫn thủ tục ứng vốn giải phóng mặt bằng các dự án.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã xây dựng kế hoạch và tổ chức di dời đường điện 110 kV trở lên. Các địa phương đã khởi công, khởi động khu tái định cư các dự án vào ngày 19/8/2025. Trong đó, UBND tỉnh Ninh Bình đã báo cáo định kỳ hằng tháng về việc thực hiện công tác giải phóng mặt bằng dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, đoạn qua tỉnh Ninh Bình (đã và đang triển khai 34 vị trí tái định cư; triển khai quy hoạch, khai thác quỹ đất khu vực quanh ga theo mô hình TOD với tổng diện tích hơn 5.000 ha tại 3 ga).

Với tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, tư vấn đã cơ bản hoàn thành khảo sát, xác định hướng tuyến, quy mô và phương án thiết kế đường vào các ga, quảng trường ga để làm việc thỏa thuận thống nhất với các địa phương được 25/28 ga.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp, trong đó có nội dung về hướng dẫn việc tạm sử dụng rừng và hoàn trả rừng để thi công công trình.

Ngoài ra, các cơ quan đang tích cực, tập trung triển khai 10 nhiệm vụ là công việc chỉ đạo, điều hành thường xuyên; 8 nhiệm vụ chưa đáp ứng tiến độ nhưng thực tế cần thời gian vì liên quan đến các đối tác nước ngoài hoặc cần thời gian để thực hiện; 5 nhiệm vụ chưa đến hạn.

Phát biểu kết luận, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ghi nhận nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao. Chính phủ, các bộ ngành đã rất tích cực thu xếp vốn từ nhiều nguồn cho dự án Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Thủ tướng cũng biểu dương và đề nghị các địa phương tham khảo cách làm của tỉnh Ninh Bình trong giải phóng mặt bằng.

Bên cạnh đó, còn một số nhiệm vụ quan trọng chưa hoàn thành liên quan tiến độ đàm phán, ký hiệp định vay vốn dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và đề xuất phát hành trái phiếu Chính phủ để huy động vốn cho dự án này, cũng như phương án chuyển giao công nghệ dự án; lập Đề án tái cơ cấu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam; rà soát, hướng dẫn chủ đầu tư về cung cấp điện nguồn, hệ thống điện và nhu cầu điện đảm bảo cung cấp cho các dự án đường sắt.

Về yêu cầu, các công việc, nhiệm vụ chung thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, khối lượng, nhiệm vụ của Ban Chỉ đạo là hết sức nặng nề, phức tạp, tiến độ gấp, đặc biệt là Bộ Xây dựng và các địa phương. Quá trình triển khai các dự án phải bảo đảm chất lượng, kỹ thuật, tiến độ, hiệu quả, khả thi. Thủ tướng nhấn mạnh, cách tiếp cận là chuyển giao công nghệ, từng bước phát triển, tự chủ công nghệ đường sắt, tàu điện ngầm, phát triển hệ sinh thái đường sắt.

Do vậy Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các cơ quan tiếp tục huy động tối đa nguồn lực, nhất là cán bộ, công chức có trình độ, năng lực, trách nhiệm cao để bố trí nhiệm vụ chuyên trách triển khai các dự án, công trình, nhiệm vụ về đường sắt và cần rà soát có cơ chế, chính sách, đãi ngộ phù hợp.

Đối với các thành viên Ban Chỉ đạo, tất cả phải nêu cao tinh thần trách nhiệm cao nhất, phát huy tính tự lực, tự cường, dám nghĩ, dám làm, chủ động, tích cực, linh hoạt, sáng tạo, không trông chờ, ỷ lại, không để ách tắc công việc, làm việc có trọng tâm, trọng điểm đổi mới phương pháp, cách nghĩ, cách làm để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Trong quá trình tổ chức thực hiện, nhất là khi gặp khó khăn, vướng mắc thì cần nêu cao tinh thần "tư tưởng phải thông, quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn, hành động phải quyết liệt, hiệu quả, làm việc nào dứt việc đó, làm việc nào ra việc đó" và báo cáo ngay cấp có thẩm quyền để xử lý, giải quyết.

Các bộ, ngành, các địa phương, chủ đầu tư, nhà thầu, cơ quan, đơn vị liên quan tập trung tháo gỡ pháp lý; tập trung tháo gỡ các rào cản về thể chế, cắt giảm thủ tục hành chính rườm rà; bảo đảm phân công "6 rõ": rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền, để "3 dễ": dễ kiểm tra, dễ đôn đốc, dễ đánh giá.

Việc triển khai các dự án trên tinh thần "3 có" và "2 không", trong đó "3 có" là: Có lợi ích của Nhà nước, có lợi ích của người dân, có lợi ích của doanh nghiệp và "2 không" gồm: Không tham nhũng, tiêu cực, không để thất thoát, lãng phí tài sản, công sức, tiền bạc của nhân dân.

Tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị, giữa Trung ương và địa phương, giữa nhà đầu tư, nhà thầu, tư vấn; tranh thủ sự ủng hộ, vào cuộc của Nhân dân, nhất là trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư các dự án và các đơn vị quân đội, công an hỗ trợ, vận động người dân, bảo đảm an ninh, an toàn… trên địa bàn.

UBND các tỉnh, thành phố có dự án đi qua (đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam) tập trung chỉ đạo, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, xây dựng các khu tái định cư theo đúng kế hoạch đã đề ra cho từng dự án, bảo đảm nơi ở mới của người dân phải tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ. Các đồng chí bí thư tỉnh ủy, thành ủy - trưởng Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng địa phương trực tiếp chỉ đạo, chịu trách nhiệm; Bộ Tài chính tiếp tục hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho địa phương trong việc ứng vốn, phân bổ vốn cho công tác giải phóng mặt bằng.

Giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ ngành, địa phương, Thủ tướng nhấn mạnh 2 nhiệm vụ rất quan trọng. Theo đó, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng khẩn trương hoàn thành ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan và quy trình lựa chọn phương thức đầu tư, nhà đầu tư các dự án.

Về nguồn vốn cho giải phóng mặt bằng và dự án thành phần 1 của 2 dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng khẩn trương phân bổ nguồn vốn cho địa phương để giải ngân, đồng thời các địa phương ứng vốn trên tinh thần chủ động, tích cực, linh hoạt. Các địa phương khẩn trương rà soát, báo cáo chính xác nhu cầu vốn về Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính để kịp thời bố trí, điều phối, bảo đảm không để chậm trễ vì thiếu vốn.

Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tư pháp tiếp tục rà soát, tổng hợp, xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách để trình Quốc hội, xử lý tất cả các vướng mắc pháp lý, từ đó huy động nguồn lực Nhà nước và ngoài nhà nước, Trung ương và địa phương… cho các dự án.

Với dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Thủ tướng chỉ đạo Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố Hải Phòng, Hà Nội, Bắc Ninh khẩn trương làm việc, thống nhất phương án tuyến, vị trí các ga còn lại (ga Nam Hải Phòng, ga Yên Thường, Kim Sơn) trong tháng 10/2025, đây là các ga có quy mô lớn, phức tạp về giao cắt với các tuyến đường sắt, đường bộ, phức tạp về ảnh hưởng của dòng chảy sông.

Bộ Xây dựng khẩn trương chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết, bảo đảm khởi công dự án thành phần 1 (đầu tư hạ tầng kết nối các ga trên tuyến và quảng trường ga - sử dụng vốn trong nước) vào ngày 19/12/2025. Thủ tướng lưu ý phải rà soát bảo đảm đầy đủ thủ tục theo quy định pháp luật và Nghị quyết của Quốc hội về dự án.

Bộ Tài nguyên và Môi trường hỗ trợ, đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường và hồ sơ chuyển đổi mục đích sử dụng rừng cho dự án thành phần 1 trước ngày 25/10/2025.

Bộ Tài chính khẩn trương thành lập tổ đàm phán và tiến hành đàm phán hiệp định khung, hợp đồng vay vốn cho dự án; đồng thời khẩn trương thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đề xuất phát hành trái phiếu Chính phủ cho dự án với tinh thần hết sức chủ động, sẵn sàng về nguồn vốn triển khai dự án.

Bộ Ngoại giao tiếp tục thúc đẩy phía Trung Quốc đẩy nhanh tiến độ lập Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án thành phần 2 (đầu tư xây dựng công trình đường sắt) và các nội dung hợp tác khác.

Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan khẩn trương hoàn thiện báo cáo về hình thức đầu tư, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư và cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 10049/VPCP-CN ngày 16/10/2025 và Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại Thông báo số 567/TB-VPCP ngày 22/10/2025.

Bộ Xây dựng chỉ đạo Ban Quản lý dự án đường sắt lựa chọn xong tư vấn hỗ trợ chuẩn bị dự án, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, dự toán lập Báo cáo nghiên cứu khả thi trong quý I/2026.

Các địa phương và EVN đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật theo kế hoạch đã được duyệt.

Về các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM, Thủ tướng chỉ đạo UBND TP. Hà Nội khẩn trương hoàn thiện hồ sơ đề nghị Bộ Tài chính tổng hợp, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi cho Dự án tuyến số 3 (ga Hà Nội - Hoàng Mai); phối hợp với Bộ Quốc phòng sớm thống nhất chủ trương thu hồi đất cho depot Dự án tuyến số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc); đẩy nhanh tiến độ các dự án tuyến số 2, tuyến số 3 (Cầu Giấy - ga Hà Nội) và thủ tục điều chỉnh dự án theo mô hình TOD.

UBND TPHCM tập trung hoàn thành thủ tục điều chỉnh Dự án tuyến số 2 (Bến Thành - Tham Lương), phấn đấu khởi công cuối năm 2025. Thủ tướng lưu ý cần ưu tiên số 1 cho dự án tàu điện ngầm kết nối sân bay Long Thành với sân bay Tân Sơn Nhất, TPHCM.

Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao và các cơ quan liên quan giải quyết sớm các kiến nghị về vốn ODA, cơ chế tài chính cho các dự án đường sắt đô thị.

Tổng công ty Đường sắt triển khai chuyển giao công nghệ (gồm nghiên cứu, sản xuất, bảo hành, bảo trì, sửa chữa); có đề án, quy trình triển khai, chuẩn bị nguồn nhân lực, vật lực để chuyển giao công nghệ bảo đảm khả thi, hiệu quả.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương liên quan tiếp tục rà soát, tập trung giải quyết dứt điểm các nhiệm vụ còn chậm tiến độ được giao tại phiên họp lần thứ 3 và các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, không để ách tắc ảnh hưởng đến tiến độ chung. Xây dựng đề án, dự án cung cấp nguyên vật liệu và khai thác hiệu quả phương thức TOD.

Thủ tướng giao các đồng chí Phó Thủ tướng Chính phủ theo phân công tiếp tục sát sao chỉ đạo, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ được giao, kịp thời tháo gỡ mọi khó khăn, vướng mắc.

Bộ Xây dựng - Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo, theo dõi, đôn đốc, tổng hợp tình hình triển khai, định kỳ báo cáo Thủ tướng Chính phủ - Trưởng Ban Chỉ đạo.