Khuôn khổ pháp lý đầy đủ
Ngày 26/8, tại Hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?”, các chuyên gia và đại diện hộ kinh doanh cùng thảo luận về những thay đổi lớn trong chính sách thuế đối với hộ kinh doanh, đặc biệt là lộ trình chuyển từ phương pháp thuế khoán sang kê khai minh bạch.
Ông Nguyễn Quang Khải - Phó Giám đốc Khối Giải pháp Bán lẻ, Công ty Cổ phần MISA cho biết, tại Nghị quyết số 68-NQ/TW, Đảng ta đã xác định: “Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Để hiện thực hóa định hướng này, Nhà nước đang triển khai nhiều chính sách nhằm thúc đẩy khu vực hộ và cá nhân kinh doanh phát triển bền vững, minh bạch và bình đẳng hơn với các thành phần kinh tế khác.
Trong bối cảnh đó, hệ thống pháp luật về thuế và hóa đơn đã có những điều chỉnh quan trọng, mang tính căn bản. Ngày 22/3/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, quy định từ ngày 1/6/2025, các hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử. Đây được xem là bước khởi đầu quan trọng nhằm tạo nền tảng minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
Tiếp đó, ngày 17/5/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15, trong đó tại Điều 10, khoản 6 nêu rõ: Từ ngày 1/1/2026, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ không còn áp dụng phương pháp thuế khoán mà phải thực hiện kê khai, ghi nhận đầy đủ và nộp thuế theo đúng quy định pháp luật về quản lý thuế. Có thể hiểu đơn giản, kể từ năm 2026, phương thức “khoán theo ước lượng” sẽ chấm dứt, thay vào đó là cơ chế “ghi nhận – kê khai minh bạch”.
Ông Nguyễn Quang Khải nhận định, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Thách thức ở chỗ hộ kinh doanh phải thay đổi thói quen, phải đầu tư công cụ và thời gian cho việc kê khai minh bạch. Nhưng cơ hội thì lớn hơn nhiều: khi minh bạch, hộ kinh doanh sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để tiếp cận vốn tín dụng từ ngân hàng, dễ dàng hợp tác với doanh nghiệp, tham gia sâu vào chuỗi giá trị và khẳng định uy tín trên thị trường. Đặc biệt, sự minh bạch giúp hộ kinh doanh phát triển bền vững, lâu dài, không còn cảnh “kinh doanh nhỏ lẻ, cầm chừng” như trước.
Ở góc nhìn quản lý, bà Nguyễn Thị Thu Hà - Nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế (Cục Thuế) cho rằng, để thích ứng với quy định mới, hộ kinh doanh cần chủ động hiểu rõ quyền và nghĩa vụ pháp lý, ý thức được hệ quả khi không tuân thủ, đồng thời biết lựa chọn giải pháp phù hợp: việc gì tự làm, việc gì nên thuê dịch vụ như hóa đơn điện tử, kế toán hay đại lý thuế.
Cần theo dõi doanh thu một cách bài bản và minh bạch hơn
Chia sẻ với các hộ kinh doanh, bà Nguyễn Thị Thu Hà cho biết, điểm mấu chốt nhất là dựa trên doanh thu thực của người nộp thuế. Muốn vậy, hộ kinh doanh phải thấm tư tưởng cải cách, thực hiện xuất hóa đơn đầy đủ. Đây là bước đi tất yếu để từ năm 2026, tất cả hộ kinh doanh thuộc diện nộp thuế đều áp dụng kê khai minh bạch.
Trước băn khoăn của nhiều hộ kinh doanh nhỏ về chi phí và công nghệ, ông Nguyễn Quang Khải cho biết đã có những giải pháp hỗ trợ phù hợp. Hiện nay, nhiều phần mềm hóa đơn điện tử tích hợp bán hàng có chi phí thấp, chỉ khoảng 100.000 đồng/tháng. Các ứng dụng này khá đơn giản, chỉ cần điện thoại di động là có thể quét mã và xuất hóa đơn, giúp hộ kinh doanh dễ dàng làm quen.
Ở khía cạnh tài chính, ông Ngô Bình Nguyên - Giám đốc phân khúc Hộ kinh doanh, VPBank, cho biết, hiện nay các cá nhân kinh doanh có thể dễ dàng tiếp cận các gói vay vốn với lãi suất thấp, mở thẻ tín dụng với mức hoàn tiền lên tới 12%, hay tham gia các giải pháp tích lũy sinh lời ngắn hạn. Đây là những công cụ tài chính hỗ trợ hộ kinh doanh quản lý dòng tiền hiệu quả, tận dụng cơ hội phát triển.
Với băn khoăn của các hộ kinh doanh về quá trình thực hiện, bà Nguyễn Thị Thu Hà cũng có những giải đáp cụ thể. Theo đó, đối với những hộ kinh doanh đặc thù như bán hàng ăn, gia công nhỏ, kinh doanh thủy sản… vốn ít có hóa đơn đầu vào, thách thức sẽ lớn hơn. Tuy nhiên, theo bà Hà, bản năng kinh doanh và thực tế vận hành luôn giúp chủ hộ nắm rõ lãi lỗ, chỉ khác là nay phải ghi nhận, theo dõi một cách bài bản và minh bạch hơn. Việc áp dụng hóa đơn từ máy tính tiền được đánh giá là công cụ hữu hiệu, giúp hộ kinh doanh quản lý doanh số và dòng tiền rõ ràng. Theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, các hóa đơn phát hành từ máy tính tiền không bắt buộc phải kê khai đầy đủ thông tin người mua, tạo thuận lợi cho hoạt động bán lẻ trực tiếp.
Riêng với hoạt động kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, bà Nguyễn Thị Thu Hà chia sẻ thêm, theo Nghị định số 117/2025/NĐ-CP, sàn thương mại điện tử hay nền tảng số được chia thành hai loại: có chức năng thanh toán và không có chức năng thanh toán. Quy định này áp dụng cho hộ và cá nhân kinh doanh, cả trong và ngoài nước. Như vậy, hiện hộ kinh doanh có ba hình thức: kinh doanh truyền thống; kinh doanh trên sàn có chức năng thanh toán và kinh doanh trên sàn không có chức năng thanh toán.
Đối với sàn thương mại điện tử hay nền tảng số có chức năng thanh toán, sàn sẽ khấu trừ, kê khai và nộp thuế ngay khi giao dịch được xác nhận. Hộ kinh doanh không cần tự phát hành hóa đơn, vì sàn có thể phát hành hóa đơn và dữ liệu này sẽ chuyển cho cơ quan thuế, người mua cũng như hộ kinh doanh.
Với các loại thuế đã được sàn khấu trừ, như giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân, hộ kinh doanh không phải kê khai lại. Chỉ trong trường hợp phát sinh thêm các loại thuế đặc thù như thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường… hộ kinh doanh mới phải tự kê khai phần còn lại dựa trên thông tin sàn cung cấp.
Có thể thấy, việc bỏ thuế khoán và chuyển sang kê khai minh bạch không chỉ là thay đổi kỹ thuật quản lý thuế, mà còn là bước ngoặt trong tiến trình cải cách, thúc đẩy hộ kinh doanh hội nhập, minh bạch và phát triển bền vững.
