Bốn công trình đoạt giải VinFuture 2025 trị giá 3 triệu USD

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Lễ Trao giải VinFuture 2025.

Quỹ VinFuture chính thức công bố các Chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2025. Bốn công trình khoa học công nghệ xuất sắc được vinh danh đã khẳng định nhất quán chủ điểm năm nay là “Cùng vươn mình – Cùng thịnh vượng”, thể hiện vai trò hợp tác khoa học xuyên biên giới để cùng giải quyết các thách thức toàn cầu về y tế, môi trường và sinh kế cho nhân loại.

Lễ Trao giải VinFuture năm 2025 được phát sóng trực tiếp trên kênh VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam. Sự kiện có sự tham dự của ông Trần Thanh Mẫn - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội, cùng dự còn có lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương, đại diện các đại sứ quán, tổ chức quốc tế và các nhà khoa học kiệt xuất đến từ khắp nơi trên thế giới.

Giải thưởng VinFuture 2025 thu hút 1.705 đề cử từ các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ trên toàn cầu - tăng gần gấp ba lần so với mùa giải đầu tiên, tập trung vào chủ điểm hợp tác khoa học xuyên biên giới để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phát triển vật liệu thông minh thế hệ mới, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy các giải pháp năng lượng sạch, cũng như đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn trao Giải thưởng Chính VinFuture 2025 trị giá 3 triệu đô la cho các nhà khoa học.

Giải thưởng Chính VinFuture 2025 trị giá 3 triệu USD được trao cho TS. Douglas R. Lowy, TS. John T. Schiller, TS. Aimée R. Kreimer và GS. Maura L. Gillison (Hoa Kỳ) vì những khám phá và phát triển vắc-xin HPV nhằm phòng ngừa các khối u do vi-rút papilloma ở người (HPV) gây ra. Các nghiên cứu nền tảng về protein capsid của vi-rút papilloma ở người do TS. Lowy và TS. Schiller thực hiện đã dẫn đến sự phát triển của các loại vắc-xin HPV hiệu quả cao, ngăn ngừa hàng triệu ca ung thư cổ tử cung, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển. Tiếp đó, phác đồ tiêm chủng liều đơn của TS. Kreimer - đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị áp dụng - đã mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận vắc-xin tới người dân.

Song song đó, các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm dịch tễ học của GS. Gillison và TS. Kreimer cũng xác định mối liên hệ giữa HPV và ung thư vùng đầu – cổ, một mối đe dọa ung thư đáng chú ý có thể giảm thiểu nhờ tiêm vắc-xin HPV. Thành tựu của họ đã, đang và sẽ tiếp tục cứu sống hàng triệu người trong nhiều thập kỷ tới.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển vinh danh GS. María Esperanza Martínez-Romero (Mexico).

Bên cạnh Giải thưởng Chính, VinFuture 2025 cũng trao 3 Giải Đặc biệt, mỗi giải trị giá 500.000 USD dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới, Nhà khoa học nữ và Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển đã vinh danh GS. María Esperanza Martínez-Romero (Mexico) vì những tiến bộ trong nghiên cứu sinh thái vi sinh vật và cơ chế cố định nitơ cộng sinh tại các hệ sinh thái nhiệt đới. GS. Martínez-Romero đã phát hiện và mô tả nhiều loài Rhizobium mới, góp phần mở rộng hiểu biết về phân loại vi sinh vật và tương tác cây – vi sinh trong nông nghiệp, mở ra hướng nghiên cứu mới về cộng sinh vi khuẩn – cây trồng, có tác động sâu rộng đến nông nghiệp bền vững trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học nữ được trao cho GS. Mary-Claire King (Hoa Kỳ) vì sự phát hiện gen BRCA1 liên quan đến nguy cơ ung thư vú và buồng trứng, đặt nền móng cho các xét nghiệm di truyền, chương trình tầm soát và điều trị theo hướng cá thể hóa. Việc xác định vị trí gen BRCA1 trên nhiễm sắc thể 17q21 vào năm 1990 – trước khi bộ gen người được giải mã – được xem là cột mốc lịch sử, khẳng định bản chất di truyền của nguy cơ ung thư và thay đổi cách tiếp cận phòng ngừa – điều trị trên toàn thế giới.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học Nữ được trao cho GS. Mary-Claire King.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới đã vinh danh 5 nhà khoa học: GS. Venkatesan Sundaresan (Hoa Kỳ), GS. Raphaël Mercier (Đức), TS. Emmanuel Guiderdoni (Pháp), TS. Imtiyaz Khanday (Hoa Kỳ) và TS. Delphine Mieulet (Pháp) vì những đổi mới trong phát triển các loại cây trồng lai có khả năng tự nhân giống. Cây lai có năng suất vượt trội so với cây bố mẹ nhưng việc sản xuất hạt giống lai cho cây lúa – nguồn lương thực chính của hơn một nửa dân số thế giới – lại phức tạp và tốn kém, khiến phần lớn nông dân khó có cơ hội tiếp cận. Nhóm nghiên cứu đã tạo ra hạt giống lúa mang các đặc tính ưu việt giống hệt cây mẹ thông qua tự thụ phấn, dựa trên những hiểu biết mới về sinh học phát triển và di truyền, giúp cải thiện năng suất, giảm chi phí hạt giống và thúc đẩy an ninh lương thực bền vững.

Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới với những đổi mới trong phát triển các loại cây trồng lai có khả năng tự nhân giống.

Chia sẻ về các công trình được vinh danh năm nay, GS. Richard Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, cho biết: “Các Chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2025 đã kiến tạo những tiến bộ khoa học mang tính bước ngoặt, đem lại lợi ích thiết thực cho sức khỏe con người và an ninh lương thực toàn cầu. Từ vắc-xin, hiểu biết về bệnh có căn nguyên di truyền, đến các phương pháp lai tạo giống cây trồng và quy trình canh tác bảo đảm sinh trưởng tối ưu - những thành tựu này cho thấy sức mạnh của khoa học khi được dẫn dắt bởi lòng nhân ái và tinh thần hợp tác xuyên biên giới. Khi tri thức phụng sự con người, chúng không chỉ mở rộng hiểu biết của chúng ta về thế giới, mà còn góp phần bảo vệ và nuôi dưỡng sự sống”.

Sau 5 mùa giải liên tiếp thành công, Giải thưởng VinFuture đã trở thành một trong những giải thưởng khoa học công nghệ uy tín hàng đầu thế giới, với 6.132 đề cử đến từ gần 110 quốc gia và vùng lãnh thổ tại 5 châu lục, và tôn vinh 48 nhà khoa học kiệt xuất. Các công trình được vinh danh – từ năng lượng sạch, trí tuệ nhân tạo, công nghệ y sinh đến những đột phá trong nông nghiệp, đang tạo ra những chuyển biến sâu rộng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và định hình tương lai của nhân loại.

Toàn cảnh Lễ trao giải VinFuture 2025.

Lễ Trao giải và Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture cũng đã trở thành nền tảng kết nối quen thuộc của tri thức toàn cầu, quy tụ các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và đại diện doanh nghiệp nhằm thúc đẩy các hợp tác hướng đến tương lai bền vững, nhân văn và thịnh vượng. Đặc biệt, sau 5 mùa giải với những nỗ lực bền bỉ kết nối tinh hoa khoa học thế giới với cộng đồng khoa học Việt Nam, Quỹ VinFuture và Giải thưởng VinFuture không chỉ tạo cơ hội và động lực phát triển cho khoa học nước nhà; mà còn góp phần đưa Việt Nam trở thành điểm đến tin cậy của các nhà khoa học thế giới, nơi các giá trị sáng tạo được sẻ chia và lan tỏa mạnh mẽ vì sự thịnh vượng của nhân loại.