 |
| TS. Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV). |
Mới đây, Bộ Tài chính Việt Nam và Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) đã phối hợp giới thiệu sáng kiến Trung tâm Chuyển đổi kép (Twin Transition Hub - TTH). Để hiểu rõ hơn về Dự án này, phóng viên Tạp chí Kinh Tế - Tài chính đã có cuộc trao đổi với TS. Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV).
Phóng viên: Ông có thể chia sẻ ý nghĩa và mục tiêu cốt lõi khi xây dựng Trung tâm Chuyển đổi kép tại Việt Nam vào thời điểm này?
TS. Bùi Thanh Minh: Việt Nam đang đứng tại thời điểm mà yêu cầu chuyển đổi mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Áp lực cạnh tranh, tiêu chuẩn ESG, và cam kết Net Zero khiến doanh nghiệp phải thay đổi nhanh chóng, trong khi phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) chưa có sự chuẩn bị đầy đủ. Khoảng trống giữa yêu cầu thị trường và năng lực thực thi ngày càng lớn, đòi hỏi một thiết chế có khả năng định hướng, dẫn dắt và hỗ trợ doanh nghiệp một cách hệ thống.
Trong bối cảnh đó, Trung tâm Chuyển đổi kép mang giá trị đặc biệt quan trọng, khi là hạ tầng thể chế giúp tích hợp hai quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh vào một chiến lược thống nhất. Trung tâm đóng vai trò đầu mối quốc gia, giúp doanh nghiệp tối ưu nguồn lực, rút ngắn thời gian chuyển đổi và tiếp cận đồng thời cả công nghệ số lẫn công nghệ môi trường trong hệ sinh thái kết nối đa ngành.
Quan trọng hơn, Trung tâm giúp khắc phục sự phân mảnh chính sách hiện nay bằng cách kết nối các chương trình về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, thương mại điện tử và chuyển đổi số. Mô hình này học hỏi từ kinh nghiệm của Đức, Singapore và EU - những nơi đã tích hợp thành công các chính sách để thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi hiệu quả. Đó chính là nền tảng để Việt Nam hình thành một chiến lược chuyển đổi bền vững trong dài hạn.
Câu 2: Trung tâm Chuyển đổi kép sẽ hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt SMEs, theo cách cụ thể nào, thưa ông?
TS. Bùi Thanh Minh: Điểm khác biệt lớn nhất là Trung tâm không cung cấp các giải pháp rời rạc, mà tạo ra cơ chế “một cửa hỗ trợ”, tương tự mô hình EDIH của châu Âu hay Mittelstand-Digital của Đức. Tại đây, doanh nghiệp có thể tìm thấy đầy đủ dịch vụ từ đánh giá hiện trạng, đào tạo nhân lực, kết nối công nghệ đến hỗ trợ tài chính. Điều này đặc biệt quan trọng cho SMEs - nhóm thường thiếu nguồn lực để tự triển khai chuyển đổi.
 |
TS. Bùi Thanh Minh trình bày sáng kiến Trung tâm Chuyển đổi kép. |
Dịch vụ thứ nhất là tư vấn đánh giá và xây dựng lộ trình chuyển đổi kép. Chuyên gia sẽ khảo sát trực tiếp, đánh giá mức độ sẵn sàng về quản trị, vận hành, năng lượng và carbon. Từ đó doanh nghiệp có một lộ trình rõ ràng theo từng giai đoạn. Hiện nay, rất ít SMEs đủ năng lực tự lập kế hoạch bài bản, nên dịch vụ này sẽ giúp họ tránh đầu tư tràn lan hoặc đi sai hướng.
Dịch vụ thứ hai là đào tạo và huấn luyện chuyên sâu về dữ liệu, an ninh mạng, kinh tế tuần hoàn, ESG và chuyển đổi số trong vận hành. Trung tâm sẽ phát triển mô hình “đào tạo lưu động”, đưa chuyên gia đến trực tiếp các cụm công nghiệp. Đây là giải pháp thiết thực để SMEs được tiếp cận kiến thức chất lượng cao mà không phải chịu chi phí lớn hay di chuyển xa, giúp họ nhanh chóng xây dựng năng lực nội bộ.
Dịch vụ thứ ba là kết nối công nghệ và tài chính. Một cổng thông tin tập trung sẽ tập hợp các giải pháp đã được thẩm định, tương tự Tech Depot hay Gprnt của Singapore. Song song, Trung tâm đóng vai trò cầu nối với các tổ chức tài chính để hình thành các gói tín dụng xanh - số, quỹ R&D và bảo lãnh vay đầu tư công nghệ. Điều này giúp doanh nghiệp tiếp cận cả công nghệ lẫn vốn trong một quy trình thống nhất.
Cuối cùng là hỗ trợ triển khai thí điểm và đổi mới sáng tạo theo mô hình “test-before-invest”. Doanh nghiệp có thể thử nghiệm công nghệ trong môi trường kiểm chứng trước khi đầu tư chính thức, giúp giảm rủi ro và tăng sự tự tin khi ra quyết định. Toàn bộ các dịch vụ sẽ được triển khai qua mạng lưới trung tâm vùng và hub vệ tinh, bảo đảm doanh nghiệp trên toàn quốc đều có thể tiếp cận thuận lợi, không chỉ tập trung ở hai đô thị lớn.
Phóng viên: Theo ông, những thách thức lớn nhất của doanh nghiệp khi chuyển đổi kép là gì, và Trung tâm sẽ hỗ trợ họ vượt qua như thế nào?
TS. Bùi Thanh Minh: Qua phân tích nhiều năm, chúng tôi nhận diện bốn thách thức nổi bật gồm: thiếu năng lực nội bộ, chi phí đầu tư ban đầu cao, chưa hiểu rõ vai trò của dữ liệu và ESG, và cuối cùng là chính sách hỗ trợ còn phân tán. Những yếu tố này khiến nhiều doanh nghiệp lúng túng, không biết bắt đầu từ đâu hoặc đầu tư không hiệu quả. Trung tâm ra đời để giải quyết trực tiếp các điểm nghẽn đó.
 |
| Bộ Tài chính ký kết thỏa thuận hợp tác với các đối tác của Trung tâm Chuyển đổi kép. |
Thứ nhất là cung cấp tư vấn và đào tạo miễn phí hoặc chi phí thấp theo triết lý “giảm rào cản ban đầu cho SMEs”.
Thứ hai là hỗ trợ đánh giá nhanh và xây dựng lộ trình khả thi, tránh tình trạng đầu tư dàn trải.
Thứ ba là phát triển mạng lưới chuyên gia trong nước và quốc tế, bảo đảm tư vấn chuẩn hóa, nhất quán và có chất lượng cao.
Thứ tư, Trung tâm sẽ phối hợp các định chế tài chính để xây dựng cơ chế đồng tài trợ, blended finance và bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh - số. Từ đó, doanh nghiệp vừa giảm rủi ro tài chính, vừa tăng khả năng tiếp cận vốn.
Có thể nói, Trung tâm đóng vai trò bệ đỡ thể chế và kỹ thuật giúp doanh nghiệp yên tâm bước vào quá trình chuyển đổi kép mà không sợ gánh nặng chi phí hoặc thiếu năng lực triển khai.
Phóng viên: Năng lực quản trị và dữ liệu là rào cản lớn. Trung tâm sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng năng lực này ra sao?
TS. Bùi Thanh Minh: Trong chuyển đổi kép, dữ liệu là nền tảng và quản trị là động lực vận hành. Không có dữ liệu chuẩn, doanh nghiệp không thể thực hiện báo cáo ESG, tính toán carbon hay ứng dụng AI. Thực tế, phần lớn SMEs chưa có văn hóa quản trị dựa trên dữ liệu. Vì vậy, Trung tâm tập trung vào ba hướng: chuẩn hóa bộ công cụ dữ liệu, xây dựng nền tảng số dùng chung và thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo.
Thứ nhất, Trung tâm phối hợp với bộ ngành và đối tác quốc tế để xây dựng bộ chỉ số DX-GX thống nhất giúp doanh nghiệp đo lường và báo cáo theo chuẩn quốc tế.
Thứ hai, là phát triển nền tảng số dùng chung theo mô hình Gprnt của Singapore, cho phép doanh nghiệp theo dõi phát thải, quản trị dữ liệu bền vững và kết nối với các ngân hàng để tiếp cận tín dụng xanh thuận lợi, minh bạch và có kiểm chứng đầy đủ.
Thứ ba, Trung tâm thúc đẩy văn hóa đổi mới qua chương trình mentoring, ươm tạo dự án và các phòng lab sống. Doanh nghiệp được hướng dẫn thử nghiệm, cải tiến và số hóa từng quy trình, từng bước nhỏ nhưng bền vững.
Đây là cách tiếp cận đã chứng minh hiệu quả tại Đức và EU: chuyển đổi không phải nhiệm vụ một lần, mà là năng lực nội tại phải được nuôi dưỡng liên tục trong tổ chức.
Phóng viên: Ông kỳ vọng Trung tâm sẽ tạo ra những tác động chính sách nào đối với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững?
TS. Bùi Thanh Minh: Tôi kỳ vọng Trung tâm trở thành thiết chế nền tảng với ba tác động chính. Thứ nhất là hình thành cơ chế điều phối liên ngành ở tầm quốc gia. Khi Bộ Tài chính phối hợp các bộ Công Thương, Khoa học và Công nghệ, Tài nguyên và Môi trường…, doanh nghiệp sẽ nhận được hỗ trợ thống nhất và xuyên suốt thay vì phải tự tìm hiểu giữa các chính sách phân tán như hiện nay, vốn gây lãng phí thời gian và nguồn lực.
Thứ hai, Trung tâm tạo động lực mới cho khu vực tư nhân. Khi doanh nghiệp có lộ trình rõ ràng, cơ hội tài chính minh bạch và mạng lưới chuyên gia đáng tin cậy, họ sẽ mạnh dạn đầu tư hơn. Điều này cũng khuyến khích các tập đoàn lớn lan tỏa chuẩn xanh - số xuống chuỗi cung ứng, giúp SMEs nâng cấp năng lực để tham gia sâu hơn vào thị trường quốc tế, nơi tiêu chuẩn ESG ngày càng trở thành yêu cầu bắt buộc.
Thứ ba, Trung tâm sẽ trở thành cầu nối hợp tác quốc tế với các mạng lưới như EDIH, EIT, GIZ hay MAS Singapore. Điều này mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ, tri thức và nguồn lực tài chính tiên tiến cho doanh nghiệp Việt Nam. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể vươn ra thị trường toàn cầu với năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững ngày một khắt khe, góp phần thúc đẩy sự chuyển dịch dài hạn của nền kinh tế sang mô hình xanh - số.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Ông về những chia sẻ!
